کاروانسرای قصر بهرام ؛ قصری با سقف ستاره‌های کویر

بهرام گور، پادشاه معروف ساسانی هرگز تصور نمی‌کرد که گردشگران قرن‌ها بعد از مرگش از پشت بام قصری که در حوالی گرمسار ساخته بود ستاره‌های کویر را نگاه کنند. این قصر همان بنایی است که به‌عنوان کاروانسرای قصر بهرام می‌شناسیم. این بنا در بین کویردوستان به نام‌های شاه عباسی و رباط سیاه‌کوه هم معروف است. دلیلش هم این است که شاع عباس صفوی کاخ را تعمیر و آن را به کاروانسرا تبدیل کرد.

بنابراین اگر دوست دارید درون یک عمارت باستانی از سکوت کویر لذت ببرید نام کارونسرای قصر بهرام را در لیست جاهایی که حداقل یک‌بار باید ببینید یادداشت کنید. 

شکارگاهی که به اقامتگاه تبدیل شد

طبق روایت‌های تاریخی بهرام گور، پانزدهمین پادشاه ساسانی شکار را ازهر چیزی بیشتر دوست داشت. جاه‌طلبی برای شکار بیشتر، انگیزه‌ او برای اقامت در حوالی دشت کویری را دوچندان کرد. بهرام‌ گور جایی برای استراحت خودش و همراهانش لازم داشت. او با همین نیت این قصر را در فاصله هفت کیلومتری چشمه‌ای در گرمسار که به چشمه شاهی معروف است بنا کرد.

دلیل این فاصله نسبی چشمه و قصر هم این بود که نزدیکی زیاد قصر و کاروانسرا حیوانات را از تیغ شکار شاه دور نکند.

آب این چشمه فواید مهمی هم برای این بنا داشته و آب مصرفی قصر را تامین می‌کرده است. ظاهرا دو مجرا به شکل آب‌راهه کنده بودند و آب را با لوله‌های سفالین به قصر می‌رسانده‌اند. این سیستم آب‌رسانی اقدام هوشمندانه‌ معماران بنا بوده که مورد توجه محققان و باستان‌شناسان هم قرار گرفته است.

سرنوشت این قصر فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. بعد از چند عصر متروکه بودن شاه عباس صفوی این بنا را به کارونسرا تبدیل کرد. موقعیت جغرافیای این ساختمان دلیل توجه شاهان صفوی بوده است. بازرگانانی که در مسیر جاده سنگفرش به سمت فرح‌آباد ساری می‌رفتند به استراحتگاه نیاز داشتند .

بیشتر بخوانید: غار نمکی گرمسار ؛ جاذبه‌ای نفس‌گیر و زمین‌شناختی

در روزگار رونق تجارت به همت صفویان جاده سنگفرش پر از کارونسرا شد. شاه عباس صفوی به این ساختمان که از رونق افتاده بود توجه خاصی داشت. شاه مقتدر صفوی می‌خواست این کاروانسرا منزلگاه مخصوص مادرش باشد که معمولا از اصفهان به فرح‌آباد ساری سفر می‌کرد.

بالاخره روزگار رونق این قصر در روزگار معاصر هم رقم خورد. کارونسرای قصر بهرام از سال 94 دوباره جان گرفت و با عنوان مهمان‌سرای پارک ملی کویر مورد استفاده عموم قرار گرفت.

کارونسرای قصر بهرام دقیقا کجاست؟

کاروانسرای قصر بهرام که از سال 1354 به‌عنوان اثر تاریخی و ملی ثبت شده است یکی از مناطق مورد علاقه گردشگران کویر است. این منطقه 4 هکتار وسعت دارد و به‌علت داشتن گونه‌های متعدد جانوری و از همه مهم‌تر یوزپلنگ آسیایی مورد توجه زیست‌شناسان قرار گرفته است.

برای ورود به پارک ملی کویر باید از اداره میراث فرهنگی سمنان مجوز بگیرید و تاریخ ورود و خروجتان را ثبت کنید. البته در سال‌های اخیر ورود به این منطقه کمی آسان‌تر شده و تورهای کویرگردی مجوزهای لازم را دارند. پس شاید راحت‌ترین راه این باشد که با تورهای کویرگردی همراه شوید.

در راه رفتن به منطقه کویری همان چیزهای معمول را رعایت کنید؛ مثلا به اختلاف دمای شب و روز توجه کنید و لباس کافی ببرید. کفش مناسب پا کنید و تا می‌‌توانید هم سبک سفر کنید. مسلما فصل پاییز و زمستان که خزندگان کمتر هستند بهترین زمان برای سفر به کویر است.

مسیر دسترسی به کاروانسرای قصر بهرام چندان سخت نیست. این بنای تاریخی در وسط پارک ملی کویر و در 65 کیلومتری شهر گرمسار و شمال دریاچه نمک قرار دارد و مسیرش هم سر‌راست است. فاصله کاروانسرا تا تهران هم 154 کیلومتر است.

مسیر دسترسی کاروانسرای قصر بهرام کدام است؟

سه مسیر مشهور دسترسی به این بنا از ورامین، کاشان و گرمسار است.

مسیر ورامین: در این مسیر از کمربندی بیهقی وارد جاده چرم شهر شوید. در انتهای این جاده، جاده فرعی بند علی‌خان قرار دارد که باید راه را از آن ادامه دهید. از این جاده وارد محیط‌بانی و سپس شکرآباد شوید. بعد از گذشتن از مبارکیه به پاسگاه ورودی پارک ملی کویر می‌رسید.

مسیر گرمسار: معروف‌ترین مسیر همان جاده گرمسار است. بعد از رسیدن به کهک و عبور از جاده سنگ‌فرش به پارک ملی کویر و کاروانسرای قصر بهرام خواهید رسید.

مسیر کاشان: اگر از سمت کاشان عازم سفر شدید اول وارد آران و بیدگل خواهید شد. بعد از اینکه از مرنجاب و سفیدکوه گذر کردید به مقصد نزدیک خواهید شد.

مسیر پیشوا: اگر از تهران قصد سفر دارید مسیر جاده پیشوا انتخاب مناسبی است. بعد از اینکه از قلعه بلند و مبارکه عبور کردید کارونسرای قصر بهرام در انتظار شماست.

اگر تصمیم دارید که برای دیدن این کاروانسرای تاریخی و جذاب راهی شوید برای پیدا کردن اقامتگاه در سمنان و گرمسار می‌‌توانید به وب سایت پینورست سر بزنید.

معماری کارونسرای قصر بهرام

کاروانسرای قصر بهرام از سنگ‌های روشن ساخته شده است. طبق بعضی روایت‌های قدیمی سنگ‌های این قصر از کوه سیاه‌کوه که در همان نزدیکی قرار دارد تراشیده شده است. بعضی مورخان معتقدند سنگی بودن بنا ثابت می‌کند که قدمت این ساختمان به قبل از دوران صفویه بر می‌گردد.

معماری این ساختمان جزییات مخصوصی دارد. مثل همه کارونسراها حیاط بزرگ محور این ساختمان است و 24 اتاق دورتادور حیاط حلقه زده‌اند.

بنا در طرحی مستطیل شکل بنا شده است و حوضی در حدود دو متر در وسط حیاط  قرار دارد. شش برج کارونسرا که وظیفه حفاظت از ساکنان را داشتند در ضلع‌های این محوطه مستطیلی قد کشیده‌اند. دری بزرگ در جنوب ساختمان و در دیگری در شمال ساختمان قرار گرفته است. ظاهرا در جنوبی مسیر دسترسی به کوه بوده است.

در غرب ساختمان تالار بزرگی وجود دارد که زیرزمین وسیعی در زیر آن قرار گرفته است . در شرق ساختمان هم حیاطی مجزا قرار گرفته است. درست است که حیاط غربی و شرقی به‌هم راه داشته‌اند؛ اما مورخان می‌گویند این تفکیک به‌دلیل جداسازی اقامتگاه دولتمردان و مردم عادی بوده است.

بیشتر بخوانید: کویر خارتوران ؛ به آفریقای ایران خوش آمدید!

طویله‌های فراوان که احتمالا برای نگهداری اسب شاه و همراهانش بوده در پشت ساختمان بنا شده است. 4 ایوان و یک شاهنشین که با طاقچه‌های ساده تزیین شده است از ویژگی‌های دیگر این بنای تاریخی است. با دیدن سکوهایی که تنور آشپزی هم دارد تصویر پخت‌ و پز مسافران این کاروانسرا درطول قرن‌ها در ذهن نقش می‌بندد.

پشت بام این کاروانسرا بادگیرهای فراوان و گنبدهای کوچک دارد. دوستداران کویر که لذت کویر‌نوردی را چشیده‌اند می‌دانند که دیدن ستاره‌ها در شب کویر که مثل یک سقف نورانی بر پشت بام قصر می‌درخشند خاطره خوبی رقم خواهد زد. شاید به همین دلیل است که منجمان قرن‌هاست که پشت بام کاروانسرای قصر بهرام را برای رصد ستارگان انتخاب می‌کنند.

بنای عین الرشید؛ همسایه کارونسرای قصر بهرام

حالا که به استان سمنان و کاروانسرای قصر بهرام آمدید دیدن مناطق گردشگری اطراف خالی از لطف نیست . کاروانسرای عین الرشید یکی از این جاذبه‌هاست که بازدید‌کننده هم کم ندارد. این کاروانسرا در دو کیلومتری کاروانسرای قصر بهرام قرار دارد.

این بنای مربوط به دوره ایلخانی بین کویر بزرگ و دریاچه نمک واقع شده است. این ساختمان 86 متر طول دارد. 2 حیات بزرگ و تالار هم بخش‌های دیگر ساختمان هستند. اگرچه گرد زمان به روی این کارونسرا نشسته و نیمی از آن از بین رفته است؛ اما برای ثبت تصاویر زیبا سوژه خوبی است.

قدم زدن در جاده سنگ فرش ابریشم را از یاد نبرید

اگر دلتان خواست قبل از رسیدن به کاروانسرای قصر بهرام حس‌وحال کاروان‌های عصر صفوی را تجربه کنی در جاده سنگ‌فرش کمی قدم بزنید. این جاده جنوب شهر گرمسار را به شمال یعنی بهشهر و ساری وصل می‌کرده است.

در فاصله سی کیلومتری این مسیر کاروانسراهایی برای اتراق قافله‌ها ساخته بودند. کاروانسرای قصر بهرام میراث همان روزگار است. حالا از این مسیر که روزگاری پر از پل و کارونسرا بوده تنها 35 کیلومتر مانده است. راه رفتن در این مسیر آسان نیست؛ اما اگر اهل عکاسی هستید حتما در این جاده تاریخی قدم بزنید و کمی عکس بندازید .

بازدید از آب انبار بزرگ میراث قاجار

می‌گویند آب در کویر گنجی مقدس بوده که حفظ و حراست از آن اهمیت زیادی داشته است. برای همین است که در شهرهایی مثل گرمسار و یزد و کرمان آب‌انبارهای تاریخی فراوانی وجود داشته است. آب‌انبار بزرگ شهر گرمسار یکی از این مکان‌های تاریخی است که از دوران قاجار در مرکز شهر باقی مانده است. این آب‌انبار مخزن استوانه‌ای شکل و بادگیر دارد. عمق آبگیر 14 متر بوده و 5 سال آب شهر و اطراف را تامین می‌کرده است.

بیشتر بخوانید: اوپرت ؛ مرز بین کویر و جنگل

اگر بعد از اینکه از پله‌های آب‌انبار پایین رفتید دلتان نوشیدنی خنک خواست صبرکنید. کافه آبن‌بار میزبان شما خواهد بود. نام این کافه از کلمه آب‌انبار وام گرفته شده است. در این کافه انواع نوشیدنی‌های خنک در اختیار شما خواهد بود. تجربه خوردن قهوه در فضای سنتی آب‌انبار که در قسمتی از آن خوراکی‌های مدرن سرو می‌شود حسابی کیف می‌دهد.

از قدیم گفته‌اند استفاده از تجارب گذشتگان صرفه‌جویی در وقت امروز است. منطقه‌ای که قرن‌های متمادی شاهان و بازرگانان و منجمان را به سوی خود کشانده ارزش بازدید دارد. پس اگر از طرفداران جاذبه‌های کویر و میراث باستانی‌اش هستید این منطقه را به یاد بسپارید و وقت را از دست ندهید. اگر هم پیش از این به کاروانسرای قصر بهرام رفته‌اید حتما نظر و تجربه خودتان را برای ما بنویسید.

اگر تصمیم دارید که برای سفر بعدیتان برنامه‌ریزی کنید می‌توایند برای اجاره اقامتگاه در سرتاسر ایران به سایت پینورست سر بزنید. در پینورست انواع مختلف اقامتگاه از کلبه جنگلی و خانه روستایی تا ویلا لاکچری استخردار با کیفیت خوب و قیمت مناسب گلچین شده است.

بهاره نوروزی

من بهاره نوروزي هستم. سال‌هاست كه با عناوين مختلف می‌نويسم؛ گاهی در قالب خبرنگار و گاهی در قالب نويسنده. تلاش می‌كنم جوری بنويسم كه بشه تصورش كرد.