دریاچه‌ی ارومیه ؛ یادگار زنده عبور قرن‌ها

دریاچه‌ی ارومیه از قرن‌ها پیش مانند تک نگینی در قلب آذربایجان در میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی می‌درخشیده ‌است. دریاچه‌ی ارومیه با اسم‌های مختلفی چون دریاچه‌ی شاهی، شوردریا و در زمان رضا‌شاه به نام دریاچه رضاییه خوانده شده است و پس‌ از دوران پهلوی دوباره به اسم سابق خود یعنی دریاچه‌ی ارومیه بازگشته ‌‌است.

در دور‌ترین منابع، رد این دریاچه را در کتیبه‌های مربوط به سده نهم پیش از میلاد یافته‌اند که مربوط به پادشاهی منائیان بوده که در جنوب دریاچه ارومیه ساکن بوده‌اند و دریاچه ارومیه برایشان اهمیت داشته است اما از پانصد سال گذشته تا اکنون ایرانیانی شامل مردم آذربایجان و کردها در جوار این دریاچه ساکن بوده‌اند.

اهمیت داخلی و جهانی دریاچه‌ ارومیه

دریاچه ارومیه با وسعت ۱۴۰ کیلومتر از شمال به جنوب و ۸۰ کیلومتر از شرق به غرب وسعت دارد و با مساحتی که در کل به ۵۲۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد تا قبل از دو دهه‌ی اخیر پس از دریای خزر بزرگترین دریاچه‌ی آب شور دنیا بوده است. اما از ده هفتاد شمسی تا کنون متاسفاهنه حدود ۹۰ درصد این دریاچه خشک شده و از بین رفته است. 

از سال ۱۳۵۶سازمان جهانی یونسکو این دریاچه و زیست‌بوم آن را جزو آثار طبیعی و حفاظت شده‌ی جهان به ثبت رسانده است  و همچنین این دریاچه از سال ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و قیون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شده است.

این دریاچه علاوه براین با وسعت زیادش زیستگاه انواع گونه‌های جاندارهای میکروسکوپی و جانوران بوده است. هرچند که به دلیل شوری بیش از حد آن هیچ یک از گونه‌های ماهی‌ها در آن یافت نمی‌شود اما این دریاچه محل رشد ۶۲ گونه باکتری و آرکئوباکتر، ۴۲ گونه قارچ‌های میکروسکوپی و ۲۰ گونه جلبک است.

بیشتر از ۳۰۰ گونه‌ی گیاهی در اکوسیستم این دریاچه به حیات خود ادامه می‌دهند. صخره‌های سنگی و نمکی متعدد که جزیره‌های کوچک اما بسیاری در دریاچه ساخته‌اند شرایط زندگی پرندگان بسیاری را فراهم آورده‌اند و حتی برخی گونه‌های پرنده‌های مهاجر به صورت فصلی در اینجا سکنی می‌گزینند.

پرندگانی مثل فلامینگو، پلیکان، کفچه‌نوک، اکراس، لک‌لک، اردک پیسه، نوک‌خنجری، چوب‌پا و مرغ نوروزی هرساله میهمان بیش از صد جزیره‌ی کوچک در دریاچه ارومیه هستند.

جالب این که فسیل ۴۷ گونه‌ از موجودات زنده در این منطقه تاکنون به ثبت رسیده است. این یعنی این نقطه از ایران همیشه برای مهاجرت پرنده‌ها و حیوانات نقطه‌ی مهمی بوده است. همچنین دریاچه ارومیه محل زندگی یک نوع سخت پوست به نام آرتیما است که منبع تغذیه‌ی بسیاری از پرندگان مهاجر به خصوص فلامینگو‌ها هستند. آرتمیای ارومیه رنگ صورتی زیبایی دارد که تغذیه از آن باعث می‌شود فلامینگوها پرهای صورتی رنگ داشته باشند.

یازده گونه پرنده‌ی در حال انقراض در محدوده‌ی منطقه‌ی دریاچه ارومیه به ثبت رسیده‌اند و جزایر جنوبی دریاچه زیستگاه دو گونه پستاندار در معرض خطر انقراض، شامل گوزن زرد ایرانی و قوچ ارمنی است.

بیشتر بخوانید: آبشار شلماش ؛ تنفس هوای پاک در کنار خانواده

دلیل سرخی رنگ دریاچه

رنگ دریاچه ارومیه در فصل‌های گرم سال به رنگ قرمز تغییر می‌کند. دلیل این پدیده‌ی طبیعی این است که با تبخیر آب دریاچه و ورود آب‌های کمتری از طریق رودها به دریاچه ارومیه غلظت نمک دریاچه به بیشترین حد خود می‌رسد و شرایط برای فعالیت باکتری‌های شورپسند و جلبک‌های تک سلولی فراهم می‌شود.

این جانداران کوچک و میکروسکوپی موجب تغییر رنگ آب دریاچه می‌شود و با بازگشت شرایط آن به غلظت قبلی دوباره رنگ دریاچه به آنچه در تمام طول سال است تغییر خواهد یافت.

حوضه آبریز

آب دریاچه ارومیه هم از طریق بارش باران‌ و هم از طریق رودخانه‌های متعددی که به دریاچه می‌ریزند تامین می‌شود. حوضه‌ی آبریز دریاچه ارومیه نیز یکی از شش حوضه‌ی اصلی آبریز کشور و بزرگترین آن‌ها محسوب می‌شود. حوضه‌ی آبریز دریاچه ارومیه یک حوضه بسته است و تمام رودخانه‌هایی که به آن می‌ریزند تبدیل آب‌های محصور در دریاچه می‌شوند.

رودخانه‌های جنوبی دریاچه سهم بیشتری از تامین آب آن را نسبت به بقیه حوضه‌ها دارند و این سهم ۶۵ درصد از کل آب‌هایی که به دریاچه می‌ریزند را شامل می‌شود و رود اصلی تامین کننده این آب زرینه رود است. رودخانه آجی‌چای نیز سهم به سزایی در تامین آب دریاچه دارد.

دریاچه ارومیه در خطر نابودی

دریاچه ارومیه با تمام ویژگی‌های منحصربه فردش به دلیل زیاده‌خواهی برخی انسان‌ها و بی‌توجهی مسئولین امر رو به سوی نابودی گذاشته و با سرعت بسیار زیادی ازین دریاچه‌ی تاریخی درحال خشک شدن و تبدیل شدن به زمین‌های نمکی خشک است.

از دلایل اصلی مرگ دریاچه می‌توان به سدسازی بی رویه، احداث چاه‌های آب بیش از حد مجاز در اطراف آن برای استفاده‌های شخصی و کشاورزی و البته تغییرات آب وهوایی و اقلیمی که باعث کم شدن بارش باران در این سال‌ها شده می‌توان اشاره کرد.

تحقیقات نشان می‌دهد تغییرات آب‌وهوایی تنها پنج درصد در کاهش آب دریاچه تاثیر گذاشته و ساخت‌وساز بی‌رویه اطراف دریاچه و همچنین احداث بزرگراه روی دریاچه در سال‌های اخیر سهم بسیار بزرگی در به نابودی کشاندن دریاچه داشته‌اند.

نابودی دریاچه ارومیه آسیب‌هایی به همراه دارد.

اینکه دریاچه ارومیه به سختی نفس می‌کشد به خودی خود غم انگیز است. چرا که یکی از شاخص‌ترین پدیده‌های طبیعی جهان که در کشور ما وجود دارد و به دست ما سپرده شده است را از دست خواهیم داد. روبرو شدن با آنچه باقی مانده است، اسکله های متروکه ، لاشه های زنگ زده کشتی‌هایی که در گل و لای نیمه دفن شده اند و مناظر سفید و بی‌حاصل نمک که خشک شده اند شاید احساسات ما را برانگیزند اما این تنها مورد مشکل‌ساز نیست.

با خشک شدن دریاچه ارومیه بادهای منطقه‌ای گردوغبار نمک را از سطح خالی دریاچه بلند کرده و به مزرعه‌ها می‌آورند، همین موضوع به مرور باعث می‌شود خاک مزارع و مراتع اطراف غیرحاصلخیز شود و خشکی بیشتری به بار بیاورد. همینطور بلند شدن این گردوغبارها از کف دریاچه نمکی ارومیه با وجود انواع آلودگی‌ها و فلزات سنگینی که در طول این مدت از کارخانه‌ها و دیگر آلودگی‌های شهری در کف رودخانه جمع شده‌اند بلند شود و بیش از یک میلیون نفر دچار مشکلات تنفسی شوند.

بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی در زیست‌بوم دریاچه ارومیه یا نابود شده و یا در معرض انقراض هستند.آرتمیا که از جانداران اصلی دریاچه بود تقریبا از میان رفته و زیستگاهش در این دریاچه نابود شده است. 

هم اکنون با اختصاص بودجه‌ای نیم میلیارد دلاری تلاش‌هایی برای احیای دریاچه انجام شده که تاحدودی خطر نابودی را برطرف کرده است. از جمله آن می‌توان کنترل ساخت و سازها و ایجاد شرایط آبیاری به روش‌های صرفه جویانه برای کشاورزان است که به حل مشکل کم آبی خواهند شتافت.

بیشتر بخوانید: راز دریاچه مرگبار تخت سلیمان چیست؟ میراثی جهانی با زندان مخوف

مسیرهای دسترسی

دریاچه ارومیه دریاچه ۲۱ کیلومتری شرق ارومیه، در شمال غرب ایران و درست در مرز بین دو استان آذربایجان غربی و شرقی قرار دارد.

روی نقشه ببینید!

اگر قصد دارید که برای دیدن این دریاچه به شهر ارومیه سفر کنید می‌توانید همین حالا برای اجاره سوئیت به سایت پینورست سر بزنید.

دیدنی‌های اطراف دریاچه ارومیه

اگر قصد سفر به ارومیه و دیدن دریاچه‌ی زیبای آن را دارید می‌توانید در کنار لذت بردن از مناظر دریاچه و آبتنی در آب آن که خاصیت درمانی دارد به انواع دیگر دیدنی‌های اطراف و ارومیه‌گردی هم فکر کنید.

دریاچه مارمیشو

این دریاچه نیز در نزدیکی دریاچه ارومیه واقع شده است و پس از دریاچه ارومیه توجه گردشگران را به خود جلب کرده است. در فصول بهار و تابستان فرصت خوبی خواهید یافت که در کنار دریاچه ارومیه از این دریاچه زیبا که در منطقه‌ی کوهستانی و طبیعت زیبای ارومیه واقع است نیز دیدن کنید

بیشتر بخوانید: دریاچه مارمیشو ، طبیعت گردی میان جاذبه ای کمتر دیده شده

چشمه آب معدنی کوه زنبیل

این چشمه هم که دارای حوضچه‌ای سنگ‌کاری و زیباست در نزدیکی دریاچه ارومیه است و با پرس‌وجو از افراد محلی به راحتی می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید.در کنار این حوضچه می‌توانید چشمه‌های کوچک دیگری نیز بیابید و از آن‌ها دیدن کنید.

اگر می‌خواهید از شهر ارومیه دیدن کنید می‌توانید به برخی مراکز تاریخی مانند موزه ارومیه یا بازار تاریخی ارومیه بروید. همچنین کلیساهای زیبا و قدیمی زیادی در این شهر وجود دارند که از معروف‌ترین آنها میتوان به کلیسای ننه مریم اشاره کرد.

اما اگر مایل به طبیعت گردی هستید نیز ارومیه شما را دست خالی رها نمی‌کند. از دره قاسملو گرفته که یکی از تفریحگاه‌های مهم شهر است تا آبشار سوله دوکل ارومیه که یکی از بلندترین آبشارهای ایران است را می‌توانید در برنامه سفر خود بگنجانید

همچنین پیست اسکی ارومیه برای کسانی که علاقمند به این ورزش هستند بسیار دیدنی است و یک تفریحگاه خوب برای برنامه‌ی روز جمعه شما می‌تواند باشد.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی ارومیه که باید حتما ببینید

شما تا به حال دریاچه ارومیه را از نزدیک دیده‌اید؟ آیا قدیم که این دریاچه پر از آب بوده آن را دیده بودید؟ شما تا به حال کدام پرندگان را در این دریاچه دیده‌اید؟ دیگر از کدام مکان‌‌های دیدن اطراف دریاچه دیدن کردید؟ حتما نظر و تجربه خودتان از سفر به ارومیه و دیدن این دریاچه زیبا را برای بنویسید.

افراد زیادی به سفر رفتن و کشف و دیدن مکان‌های جدید علاقه دارند. البته انتخاب محل اقامت دغدغه‌ اصلی این افراد در سفر است. این بار می‌توانید با رزرو اقامتگاه در پینورست خیال خودتان از بابت محل اقامت راحت کنید. انواع مختلف اقامتگاه از آپارنمان لوکس و سوئیت ارزان تا کلبه جنگلی در این سایت برای شما گلچین شده است.