کاشانشهری تاریخی است که جاذبه‌های توریستی فراوان و متنوعی را در خود جای داده. در کنار خانه‌های تاریخی مثل خانه طباطبایی‌ها و خانه‌ی عامری‌ها، روستای زیبا و سرخ رنگ ابیانه، بازار و … مسجد آقا بزرگ هم یکی از جاذبه‌های توریستی این شهر محسوب می‌شود که در عین سادگی، زیبایی و شکوه خاصی دارد.
اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم که این مسجد زیبا کاملا نشان دهنده نبوغ و مهارت معماران ایرانی در ساخت مسجد است. در ادامه با ما باشید تا در مورد معماری این بنای باشکوه بیشتر صحبت کنیم.
تاریخچه مسجد آقا بزرگ
مسجد آقا بزرگ در اواسط قرن سیزدهم هجری قمری در دوران پادشاهی محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار، ساخته شد. این شاهکار تاریخی به درخواست و تلاش ملا محمد مهدی نراقی، ملقب به آقابزرگ و با حمایت مالی فردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان ساخته شد. ملا محمد مهدی نراقی که به درجه اجتهاد رسیده بوده، لقب «آقابزرگ» را از شخص شاه دریافت کرد. او فرزند ملا احمد نراقی، دومین فرد قدرتمند کشور پس از فتحعلی شاه بود.
معمار این مسجد استاد شعبان‌علی پشت مشهدی است. خوش‌نویسی‌هایی که در تزئین این بنا به‌کار رفته هم هنر دست استاد‌های برجسته و سرشناس، یعنی محمد ابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و سید صادق کاشانی است.
در کتیبه‌های موجود در صفه شبستان، داخل شبستان، ازاره‌ی محراب و سردر ورودی مسجد تاریخ‌هایی ثبت شده که قدمت تاریخی این مسجد براساس آنها حدس زده می‌شود؛ ۱۲۶۳، ۱۲۶۴ و ۱۲۶۸ هجری قمری.
بعضی می‌گویند که مسجد آقابزرگ بر روی بقایای زلزله ۱۱۵۷ خورشیدی یا پیش از آن ساخته شده است. کارشناسان با توجه به یک سری نشانه‌ها می‌گویند که شبستان ۴۰ ستونی که در شمال مسجد قرار گرفته بر روی آثار به‌جای‌مانده از خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه تاج‌الدین ساخته شده است.
مسجد و مدرسه آقابزرگ در تاریخ یازدهم آذرماه سال ۱۳۳۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
دسترسی به مسجد آقا بزرگ کاشان
این مسجد در خیابان فاضل نراقی و کوچه مسجد آقابزرگ قرار دارد.
از بهترین راه‌ها برای رسیدن به مسجد استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی است؛ می توانید سوار اتوبوس‌هایی شوید که از میدان کمال‌الملک عبور می‌کنند و پس از پیاده شدن در میدان و کمی پیاده‌روی به مسجد برسید.
اگر زمانی تصیم گرفتید که برای دیدن مسجد آقابزرگ راهی کاشان شوید می‌توانید برای رزرو اقامتگاه به وب سایت پینورست سر بزنید.
معماری مسجد
شهرت مسجد آقا بزرگ به دلیل دقت و تقارن به‌کاررفته در معماری آن است. این بنای ۵ طبقه ( تنها مسجد پنج طبقه جهان) معمولا هم از جهت شکوه و زیبایی آن مورد توجه قرار می‌گیرد و هم از جهت طراحی کاربردی آن.
این بنای تاریخی مثل بسیاری از بناهای مشابه در ایران، نه تنها مسجد بلکه مدرسه هم بوده است. این مسجد در حقیقت برای برگزاری جسلات دعاخوانی، وعظ و تدریس ساخته شده بود.
مسجد آقابزرگ مسجدی دوایوانی است؛ یکی از ایوان‌های آن در جلوی محراب قرار دارد و دیگری در قسمت ورودی مسجد. ایوان روبه‌روی محراب دو مناره و یک گنبد ساخته‌شده از آجر دارد.
از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا که به موقعیت جغرافیایی آن مربوط می‌شود، ساخت بنا روی هشت ستون عظیم و بزرگ است. از آن جایی که شهر کاشان در منطقه کویری واقع شده و در فصل‌های بهار و تابستان هوای بسیار گرمی دارد، این کار به گردش هوا در ساختمان و ایجاد خنکی کمک زیادی می‌کند.
در ادامه به سایر ویژگی‌های مسجد که به وضعیت اقلیمی آن ربط دارد. اشاره می‌کنیم:
باغچال یا گودال باغچه یکی از عناصر سنتی معماری ایرانی است که در وسط حیاط مرکزی با گود کردن زمین، یک طبقه پایین‌تر قرار می‌گیرد. ساخت این گودال باعث می‌شود تا بنا در مقابل زلزله مقاومت بیش‌تری پیدا کند و امکان دسترسی به آب قنات هم فراهم شود.
از خاکی که از کندن گودال به‌دست آمده هم برای تهیه خشت استفاده می‌کنند و بنابراین در تامین مواد و مصالح ساخت‌وساز هم صرفه‌جویی می‌شود.
بادگیر
بادگیر‌ها برج‌هایی هستند که بر پشت‌بام خانه‌ها قرار می‌گیرند تا هوای خنک و مطبوع به داخل ساختمان بیاید. این شیوه خنک کردن هوای داخلی، شیوه‌ای کاملا ایرانی است که استفاده از آن در شهرهای کویری رایج است.
بخش‌های مختلف مسجد آقا بزرگ
مسجد آقا بزرگ از چند بخش اصلی تشکیل شده است: ورودی و سردر، هشتی، دالان، مهتابی، صحن مرکزی، شبستان‌ها، گنبدخانه، مدرسه، حیاط برف‌انداز و آرامگاه خاندان نراقی.
در ادامه در مورد هر کدام توضیح می‌دهیم.
ورودی و سردر
جلو مسجد آقابزرگ دو سکو قرینه در دو طرف بنا قرار دارد که به آنها پیرنشین می‌گویند؛ این سکوها برای استراحت مردمی که درحال گذر از آن حوالی بوده‌اند، ساخته شده. در سردر مجموعه یک کتیبه به‌چشم می‌خورد که قصیده‌ای روی آن نوشته شده است. کمی بالاتر هم یک کتیبه از جنس مرمر قرار گرفته است که احتمالا سال ساخت آن به دور‌ه قاجار می‌رسد.
هشتی، دالان، مهتابی
سقف هشتی مسجد که فضای سرپوشیده میان کوچه و حیاط خانه است با آجر و کاشی معلقی طاق‌بندی شده است. در دو طرف هشتی، اتاق خادم و پله‌هایی را می‌بینید که راه دسترسی به طبقه پایین است. دو دالان مسقف پهن هم در این فضا به‌چشم می‌خورد که در هر دو طرف طاق‌نماهایی عمیق دارند.
پس از هشتی و روبه‌روی درب ورودی، محوطه بازی را می‌بینید که به آن مهتابی یا زمستانه‌نشین می‌گویند. کف این محوطه با سنگ مرمر پوشیده شده که نور اتاق‌های پایینی را تامین می‌کند.
شبستان‌ها
این مسجد دارای سه شبستان است: دو شبستان زمستانی و یک شبستان تابستانی که در دو طبقه قرار گرفته‌اند.
گنبدخانه
یکی از دیدنی‌ترین جاهای مسجد‌ها، گنبدخانه‌های آنها هستند. گنبد مسجد آقابزرگ دو لایه دارد و از بزرگ‌ترین گنبدهای آجری به‌شمار می‌رود. در ارتفاع شش متری از کف گنبدخانه درگاه‌هایی قرار گرفته که به بکدیگر راه دارند.
روی دو اتاق گوشواره ایوان هم دو گلدسته قرار گرفته که کاشی‌کاری‌های روی آنها زیبایی خاصی به آنها بخشیده است.
حیاط برف‌انداز
به‌جز حیاط مرکزی،در قسمت انتهایی مسجد حیاطی وجود دارد که در فصل‌های سرد برای تخلیه برف مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در وسط این حیاط یک چاه قرار دارد که برف‌های آب‌شده به سمت آن جاری می‌شده‌اند.
آرامگاه خاندان نراقی
آرامگاه خاندان نراقی در واقع اتاقی تابستانی است در شرق حیاط که سال‌ها پس از ساخت مسجد ساخته شده است. روی کاشی‌های بالای این فضا عبارت «آرامگاه ابدی خاندان نراقی» دیده می‌شود.
در تزئین این مسجد، گچ‌بری‌ها، نقاشی‌ها، مقرنس‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های زیبا و جذابی به کار رفته اما تعادل هم حفظ شده است.
بازدید از مسجد آقا بزرگ
زمان بازدید از این بنای تاریخی بعد از اقامه نماز صبح شروع شده و تا قبل از اقامه نماز مغرب ادامه دارد. در ضمن برای بازدید از این مکان لازم نیست هزینه‌‌ای پرداخت کنید و امکان رفتن به بخش زیرزمین هم وجود ندارد.
بسته به آن‌که چقدر به تماشای جزئیات معمارانه این مسجد علاقه داشته باشید، مدت زمان بازدید بین نیم تا یک ساعت طول خواهد کشید.
مکان‌های دیدنی اطراف مسجد آقا بزرگ
می‌توانید پس از گشت‌وگذار در این بنای تاریخی از خانه عامری‌ها، بازار کاشان، بقعه خواجه تاج‌الدین کاشان، مناره زین‌الدین، خانه غفاری‌ها، آرامگاه محتشم کاشانی و حمام تاریخی سلطان امیر احمد که در همان حوالی قرار گرفته‌اند دیدن کنید.
شما تا به حال به کاشان سفر کرده‌اید؟ از مسجد آقا بزرگ هم دیدن کردید؟ به نظر شما هم این مسجد خیلی باشکوه است؟ چه چیز در مورد معماری و تزئینات این مسجد بیشتر از همه نظر شما را به خودش جلب کرد؟ حتما نظر و تجربه خودتان را برای ما بنویسید.
اگر تصمیم دارید که به شهرهای مختلف ایران سفر کنید می‌توانید برای اجاره اقامتگاه به صورت آنلاین به سایت پینورست سر بزنید. انواع مختلف اقامتگاه از کلبه جنگلی و خانه روستایی تا ویلا استخردار ارزان در این سایت برای شما گلچین شده است.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
