مگر می‌شود از شیرازنام برده شود و یکی از مکان‌هایی که سریعا به ذهن می‌رسد مسجد وکیل نباشد؟ معماری حیرت‌انگیز و ساختار پیچیده مسجد وکیل آن را به یکی از مشهورترین جذابیت‌های توریستی این شهر تبدیل کرده است. این مسجد زیبا مربوط به دوره زندیه است.
مسجد وکیل در مجموعه وکیل شیراز در کنار بازار و حمام وکیل قرار دارد. با ما همراه باشید تا همه چیز را در مورد این مسجد دیدنی و زیبا بفهمید.
تاریخچه مسجد وکیل
همان طور که گفتیم این بنا میراث سلسله زندیه است و تاریخ ساخت آن به سال ۱۱۸۷ هجری برمی‌گردد، این مسجد نام خود را از لقب کریمخان زند، موسس سلسله زندیه، گرفته است که خود را «وکیل‌الرعایا» می‌نامید.
البته این مسجد در دوره سلطنت قاجار به‌دست حسین علی میرزا فرمانفرما، پسر فتحعلی‌شاه، مورد بازسازی قرار گرفت. بخشی از کاشی‌کاری‌های طاق‌ها را هم بعدتر اداره حفاظت از آثار باستانی ترمیم و نوسازی کرد. پس از انقلاب هم، دولت بودجه‌ای را صرف کف‌سازی و نوسازی این بنا کرد.
این بنای تاریخی ۱۸ تیر ۱۳۱۱ با شماره‌ی ۱۸۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
بد نیست نقل‌قولی بیاوریم از پیر لوتی (Pierre Loti)، نویسنده و جهان‌گرد فرانسوی. او در سفرنامه خود در مورد تجربه‌ای که از سفر به شهر شیراز و مسجد وکیل داشته است این‌‌طور می‌نویسد: «امروز، خوشبختانه، موفق شدم که از مسجد کریخان (مسجد وکیل )دیدن کنم. اگر مدتی اینجا بمانم، بدون شک وارد تمام اماکنی خواهم شد که ورودم بدان‌ها مطلقا ممنوع است.
مردم این شهر با من بسیار مهربان و خوش‌رفتارند. معماری و کاشی‌هاری‌های مسجد ساده و انتزاعی‌اند، اما همه‌جا پر است از میناکاری‌ها و رنگ‌های سبز و قرمز، و می‌توان گفت که این هنر باشکوه به سرحدات خود رسیده است. هیچ دیواری اینجا پیدا نمی‌شود که با دقت و ظرافت میناکاری نشده باشد. اینجا حقیقتا کاخی‌ست از لاجورد و فیروزه.»
مسجد وکیل دقیقا کجاست؟
مسجد وکیل در مرکز شهر شیراز و در محله درب شاهزاده قرار دارد. اگر خیابان طالقانی را روی نقشه تلفن همراه یا نقشه کاغذی که در دست دارید پیدا کنید، مسجد وکیل را هم فورا پیدا خواهید کرد؛ در انتهای راسته شمشیرگیرها.
خوب است بدانید که این بنای زیبا در همسایگی بازار وکیل درست در کنار ورودی بازار و در ضلع غربی آن قرار گرفته است. بنابراین اگر تصمیم بگیرید به هریک از این مکان‌ها سر بزنید، با یک تیر دو نشان زده‌اید. حمام وکیل، موزه پارس و مسجد جامع عتیق هم از دیگر جذابیت‌های توریستی نزدیک به مسجد وکیل هستند که سر زدن به آنها حتما تجربه فوق‌العاده‌ای خواهد بود.
اگر تصمیم دارید که برای دیدن مسجد وکیل و بناهای تاریخی که در نزدیکی آن قرار دارد راهی شیراز شوید می‌توانید همین حالا برای رزرو آنلاین اقامتگاه به پینورست سر بزنید.
دسترسی به این مکان تاریخی چگونه است؟
اگر قصد دارید از وسایل حمل‌ونقل عمومی برای رسیدن به مسجد وکیل استفاده کنید، باید در ایستگاه مترو زندیه یا ایستگاه اتوبوس میدان شهدا پیاده شوید. سپس باقی مسیر را پیاده طی کنید.
اما اگر از ماشین شخصی استفاده می‌کنید، می‌توانید از چهارراه مشیر عبور کرده و وارد خیابان لطفعلی‌خان زند شوید. آنقدر مسیر خود را ادامه دهید تا به خیابان طالقانی برسید. البته مسجد وکیل پارکینگ ندارد. بنابراین خوبی استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای رسیدن به این اثر تاریخی آن است که وقت و انرژی خود را صرف پیدا کردن جای پارک نخواهید کرد.
ساعت بازدید از مسجد از ۸:۳۰ صبح شروع می‌شود و در فصل تابستان و بهار تا ۸:۳۰ شب و در فصل پاییز و زمستان تا ۸ شب ادامه دارد.
مسجد وکیل شامل چه بخش‌هایی است؟
این مسجد با مساحت ۸۶۶۰ مترمربع و زیربنای۱۱ هزار مترمربعی وسعت نسبتا زیادی دارد و شامل چند بخش می‌شود: ورودی، حیاط، شبستان بزرگ یا جنوبی، شبستان زمستانی، حیاط خلوت، ایوان شمالی یا طاق مروارید، ایوان جنوبی، محراب مرمرین، طاق‌نماها و … .
در ادامه به‌طور خلاصه بعضی از این بخش‌ها را معرفی می‌کنیم.
ورودی
درب ورودی مسجد وکیل با بیش از ۸ متر ارتفاع و حدود ۳ متر عرض ابهت و شکوه خاصی دارد. این درب به یک دالان ۸ ضلعی باز می‌شود که با دریایی از رنگ‌ها و نقش‌های مبهوت کننده مسقف شده است. در میان نگاره‌ها و نقش‌های گل و بته، عبارت آسمانی «لااله‌الاالله» به‌چشم می‌خورد که با خط کوفی حک شده است.
حیاط
حیاط این بنا مستطیل‌شکل است؛ ۶۵ متر طول و ۶۰ متر عرض دارد. یک حوض مستطیلی در حیاط قرار دارد که طول آن ۴۰ متر و عرض آن ۵ متر است. به‌غیر از حوض، آن چه به این حیاط زیبایی خاصی بخشیده، سنگ‌فرش کف حیاط است.
در شمال شرقی حیاط دالانی قرار دارد که به یک حیاط کوچک‌تر می‌رسد؛ فضایی به طول ۳۵ و عرض ۲۰ متر. وسط این حیاطِ دوم هم یک حوض سنگی بسیار زیبا قرار دارد که ابعاد آن ۱۲ در ۷ متر است.
شبستان جنوبی
مسجد وکیل دو ایوانی است و دو شبستان شرقی و جنوبی دارد. شبستان جنوبی به نسبت شبستان شرقی بزرگ‌تر است. وسعت این شبستان ۵ هزار متر است و آدمی در مقابل چنین وسعتی احساس می‌کند که ذره‌ای کوچک بیش نیست؛ خصوصا که زیبایی ستون‌ها و طاق‌نماهای بی‌نظیر، محراب خارق‌العاده و منبر مرمرین واقع در این شبستان هم به این احساس ملکوتی دامن می‌زند و بازدیدکننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این شبستان دارای ۴۸ ستون سنگی است و کف آن از سنگ‌های بزرگ پوشیده شده. طاق و گنبد شبستان نمایی کاملا آجری دارد. منبر ۱۴ پله‌ای که از سنگ مرمر سبز ساخته شده و گنبدهایی که با کاشی‌کاری‌های رنگی تزئین شده هم باعث زیبایی بیشتر این بخش شده است.
شبستان زمستانی
پشت رواق شرقی، شبستان زمستانی قرار دارد که عرض آن به ۲۰ و طولش به ۲۵ متر می‌رسد. این شبستان دارای سقفی آجری و ۵ دهانه است. ورودی آن هم با کتیبه‌هایی به رنگ آبی لاجوردی پوشیده شده که روی آنها آیات قرآن حک شده است.
ایوان شمالی یا طاق مروارید
بدون شک مسجد وکیل ساختار و طراحی بی‌نظیری دارد. اما سه طاق موجود در این بنا، یعنی طاق سردر ورودی، طاق مروارید و طاق ورودی به شبستان از زیباترین جلوه‌های این بنا هستند. در میان این سه، طاق مرواید شکوه و زیبایی ویژه‌ای دارد.
این طاق در قسمت شمالی مسجد قرار گرفته است و ۲۰ متر ارتفاع و ۱۲ متر عرض دارد. از جمله جزئیاتی که به این طاق زیبایی منحصرکننده‌ای بخشیده، خوشنویسی آیات قران کریم در دورتادور آن است. طاق مروارید دارای دو گلدسته کاشی‌کاری‌شده بسیار زیباست. سه طاق‌نمای کوچک و یک شاه‌تویزه در چهار قسمت طاق مروارید استادانه ساخته شده‌اند؛ یکی از این طاق‌نماها راه ورودی به حیاط مسجد است.
روی سقف و دیواره‌های طاق مروارید کاشی‌های هفت‌رنگی با طرح و نقش‌های گیاهی و هندی به چشم می‌خورد. بخش داخلی طاق از سنگ مرمر سبک و ازاره‌های چپ و راست آن از سنگ گندمگ ساخته شده است.
تفاوت مسجد وکیل با بقیه مسجد‌ها
همان طور که پیش‌تر گفتیم مسجد وکیل به‌دست کریمخان زند ساخته شده است. او طی دوران حکومت خود، شیراز را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و بناهای متعددی هم در آن ساخت و به این ترتیب تاریخ غنی و پرباری برای این شهر رقم زد.
کریمخان زند که قصد کم کردن فاصله بین حاکم و توده مردم را داشت، لقب وکیل‌الرعایا را برای خود انتخاب کرد. چرا که باور داشت فردی که در مقام حاکمیت است باید به مردم خدمت کند و نه اعمال قدرت.
همین رویکرد و سیاست را می‌توان در ساخت‌وسازهایی که طی این دوران به دستور او انجام شده است، دید. او به جای این که با ساخت بناهای مجلل به شهرت و آوازه خود دامن بزند در تلاش بود تا نیازهای مردم را رفع کند؛ به همین دلیل مسجد وکیل هم عاری از تجمل‌گرایی و دارای کیفیتی است که به اصطلاح به آن «مردم‌واری» میگویند. این ویژگی اصلی‌ترین وجه تمایز مسجد وکیل نسبت به بقیه مسجد‌ها است.
به‌طور کلی می‌توان گفت در ساخت این بنا اندام انسانی بسیار مورد توجه بوده است. یک تفاوت اساسی دیگر بین این مسجد و مسجد‌های جامعی که به شیوه‌های رازی، آذری و اصفهانی ساخته شده‌اند، نداشتن گنبدخانه است. در مسجد وکیل مناره‌ای هم وجود ندارد.
جالب است بدانید که میگویند در طول دوران ساخت‌وساز این مسجد، کریمخان از نوازندگانی درخواست کرده بود که در محل حضور پیدا کنند و برای کارگران، استادکاران و هنرمندان موسیقی بنوازند تا آنها در حین انجام کار لذت ببرند و سرعتشان هم بیشتر شود. به این ترتیب پروژه طی زمان هر چه کوتاه‌تری تمام شود و هر چه زودتر در اختیار مردم قرار گیرد.
شما تا به حال از مسجد وکیل دیدن کرده‌اید؟ به نظر شما هم تزئینات و کاشی‌کاری‌های این بنا بسیار دیدنی و زیبا است؟ شما چه چیزی در مورد معماری این بنا را بیشتر از همه دوست داشتید؟ به بازار و حمام وکیل هم سر زدید؟ حتما نظر و تجربه خودتان را برای ما بنویسید.
اگر تصمیم دارید که برای سفر به شیراز یا سایر شهرهای ایران برنامه‌ریزی کنید می‌توانید برای اجاره اقامتگاه به صورت آنلاین به سایت پینورست سر بزنید. انواع مختلف اقامتگاه از کلبه جنگلی و خانه روستایی تا ویلا استخردار لاکچری رد این سایت برای شما گلچین شده است.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
