شاید وجود کلمه صحرا در اسم ترکمن صحرا بعضی را به این اشتباه بیاندازد که قرار است با جایی خشک و بدون آب و علف روبرو شوند. اما ترکمن صحرا تنها چیزی که نیست صحرا است. دشت‌های پهناور، رودهای جاری در هر گوشه‌و کنار و جنگل‌های انبوه ترکمن صحرا را تشکیل می‌دهند. موقعیت جغرافیایی مناسب و دشت‌های حاصلخیز قرن‌ها است که باعث شده مردمان ترکمن در این خطه زندگی کنند.
دشت‌هایی احاطه شده با صدای شیهه اسب‌های اصیل ترکمن، صدای دوتار ترکمنی، زیبایی تنیده شده در تاروپود قالی‌ها، لباسهای محلی رنگارنگ و البته شعرها و ترانه‌هایی در وصف این زیبایی‌ها که دلیل شکوه این جلگه هستند. اما سفر به ترکمن صحرا تنها برای دیدن زیبایی‌های طبیعی نیست و در واقع سفری در تاریخ و فرهنگ ترکمنها هم محسوب می‌شود. آشنایی با سنت‌های این مردم و غذاهای خوشمزه ترکمنی و دیدن اسب‌های اصیل ترکمن در محیط طبیعی جذابیت‌های فراوانی دارد. بعضی از آثار تاریخی منحصر‌به‌فرد مثل گورستان خالد نبی هم در این منطقه قرار دارد که بر شکوه و رمز و رازش می‌افزاید. در ادامه این مقاله پینورستسعی می‌کنیم تا اطلاعات و نکاتی که پیش از سفر به ترکمن صحرا باید بدانید را بگوییم.
ترکمن صحرا کجاست؟
ترکمن صحرا در شمال شرق کشور و در استان گلستان قرار دارد. در غرب ترکمن صحرا دریای خزر و در جنوب آن رشته کوه البرز قرار دارد. از شرق به استان خراسان می‌رسد و در شمال با کشور ترکمنستان هم‌مرز است.
منطقه‌ای که از قدیم به آن ترکمن صحرا می‌گفته‌اند امروزه از مرزهای جغرافیایی ایران فراتر میرود و شامل قسمت‌هایی از خاک ترکمنستان، ازبکستان و حتی افغانستان و تاجیکستان هم می‌شود. در ایران اما شهرهای بندرترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق‌قلا، مراوه تپه و … در محدوده ترکمن صحرا قرار می‌گیرند.
ترکمن صحرا در واقع جلگه‌ای بسیار پهناور است که در شمال شرق ایران قرار دارد. این سرزمین سبز با طول ۴۰۰ کیلومتر در حد فاصل بین دریای خزر و رشته کوه البرز جای گرفته است.
همان طور که اشاره کردیم ترکمن صحرا حتی شامل بخش‌هایی خارج از ایران هم می‌شود اما برای سفر به آن بهترین انتخاب بندر ترکمن است. شما راه‌های مختلفی برای رسیدن به بندر ترکمن در پیش دارید.
اگر قصد سفر هوایی دارید می‌توانید با هواپیما به گرگان بروید و اندک مسیر باقی مانده را با سواری طی کنید.
برای سفر به ترکمن صحرا با قطار هم ماجرا کم و بیش به همین ترتیب است. با این تفاوت که در مسیر قطار تهران-گرگان زیبایی‌های بسیاری بر سر راه شما قرار دارد که لذت سفر را دو چندان می‌کند. پس این مسیر قطار را در نظر داشته باشید. حتی اگر در سفر به ترکمن صحرا هم نشد حتما یک بار امتحانش کنید.
برای سفر جاده‌ای به ترکمن صحرا هم اگر از تهران حرکت می‌کنید مسیر فیروزکوه و بسیاری از دیدنیهای مسیر قطار بر سر راه شما قرار دارد. شاید اصلا شیوه صحیح سفر و گشت‌وگذار در ترکمن صحرا همین سفر جاده‌ای باشد؟
اگر زمانی تصمیم گرفتید که به سمت ترکمن صحرا راهی شوید تا دیدنیهای این سرزمین زیبا را ببینید می‌توانید برای اجاره روزانه آپارتمان مبله به سایت پینورست سر بزنید.
تاریخچه ترکمن صحرا
این جلگه سرسبز و حاصلخیز به نظر می‌سد از زمان‌های قدیم میزبان مهاجرهای ترکمن بوده و نام خود را هم از ساکنینش گرفته است. آداب و رسوم غنی، فرهنگ ترکمنها و آثار تاریخی برجای مانده در این منطقه خبر از تاریخ دور و دراز حضور انسان در آن می‌دهد.
ترکمن صحرا که یک جلگه رسوبی محسوب می‌شود در واقع نتیجه عقب‌نشینی دریای خزر در سال‌های بسیار دور و رسوبات باقی‌مانده از دو رود اترک و گرگان است. این جلگه پهناور به دلیل شرایط جغرافیایی خاص و عواملی که باعث شکل گرفتنش شده‌اند بسیار محیط حاصلخیزی دارد.
همین امر حتما یکی از دلایلی است که باعث شده تا مردم ترکمن اینجا را برای یکجانشینی انتخاب کنند. محلی که برای سال‌ها در آن زندگی کنند و فرهنگ غنی خود را گسترش بدهند. مکانی برای پرورش یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب جهان. دشتی که لباسهای زیبا و رنگارنگ ترکمنی برای قرن‌ها زینت‌بخش آن بشوند و دشت و لباس‌ها زیبایی یکدیگر را تکمیل کنند. امروزه این دشت عظیم را نمی‌توان جدا از ترکمنها تصور کرد و به درستی نامش با حضور آنان پیوند خورده است.
همان طور که اشاره کردیم ترکمن صحرا دشتی بسیار پهناور است. بنابراین آب‌وهوای منطقه‌های مختلف آن ممکن است بسیار با هم متفاوت باشند. در مجموع ترکمن صحرا تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی سرد دارد و سفر در این دو فصل سال چندان توصیه نمی‌شود.
با وجود اینکه ترکمن صحرا در خطه شمال و استان گلستان قرار دارد اما از نظر آب‌وهوایی چندان شبیه به گیلان و مازندران نیست. به خصوص در شمال آن که بیابان قره قوم ترکمنستان قرار دارد و آب هوایش خشک است. اما هر چه به غرب و دریای خزر نزدیک‌تر شویم برخلاف شمال، آب‌وهوای آن مرطوب و معتدل‌تر می‌شود.
اوج بارش‌ها در این دشت در فصل زمستان و ماه بهمن اتفاق می‌افتد. تیر ماه هم خشک‌ترین ماه بارشی منطقه است. جنوب ترکمن صحرا هوای مناسب‌تری نسبت به شمال آن دارد. گاهی اوقات از عبارت مدیترانه‌ای برای توصیف آب‌وهوای جنوب و غرب دشت استفاده می‌شود.
با وجود همه چیزهایی که گفتیم بهترین موقع از سال برای بازدید این جلگه، فصل بهار و به خصوص اردیبهشت ماه است که هم زیبایی طبیعت و هم مطلوب بودن آب‌وهوا در اوج خود قرار دارند. کافی است در یک روز بهاری ساعتی را در دشت‌های ترکمن صحرا به سیر و سیاحت بپردازید تا خاطره‌ای ماندگار در ذهن‌تان ثبت شود.
اما ابتدای پاییز را هم از یاد نبرید. نه تنها پاییز برای عده‌ای از نظر زیبایی با بهار رقابت می‌کند و حتی بعض آن را ترجیح می‌دهند؛ بلکه آب‌وهوای این جلگه پهناور هم بسیار مناسب است.
فرهنگ ترکمن صحرا
ترکمن صحرا فرهنگی بسیار غنی دارد؛ از پرورش اسب و عشق به این حیوانات تا لباسهای ترکمنی. اهمیت شعر و موسیقی در میان این مردمان تا آداب و رسوم ویژه و اختصاصی که تنها گوشه‌ای از این فرهنگ و تاریخ پربار را نشان می‌دهند. آثار تاریخی باقی‌مانده در این منطقه هم گوشه‌ای دیگر از فرهنگ ترکمنها را به نمایش می‌گذارد. شعرها و ترانه‌های ترکمنی حاوی مضامینی بسیار انسانی هستند که در آن عشق به طبیعت و حیواناتی مثل اسب خیلی زیاد پیدا می‌شود. اسب یا در واقع نگهداری و تربیت آن برای ترکمنها اهمیت بسیار زیادی دارد.
پوشش و غذا از دیگر جنبه‌های فرهنگی هستند که از دریچه آنها می‌توان به بررسی تفاوت‌های میان اقوام و ملت‌ها پرداخت. در این مورد فرهنگ ترکمنی گفتنی‌های فراوانی دارد.
فرهنگ ترکمنی سه نماد مشخص دارد که با آن شناخته می‌شود. ساز دوتار و اهمیت آن در روایت‌های تاریخی اسطوره‌ای این مردمان که با نواهای خراسانی هم در آمیخته است یکی از این نمادها است. باوری جالب در بین ساکنین این منطقه وجود دارد که همان اثر شفابخش موسیقی است. باور به شفابخشی موسیقی به خوبی اهمیت این هنر و ساز دوتار را در بین ترکمنها نشان می‌دهد.
دومین نماد هم طبعا اسب ترکمن است که پیوندی عمیق با ترکمن صحرا و ساکنانش دارد. در هر صورت نمی‌توان ترکمن صحرا را بدون ترکمنها و اسب ترکمن تصور کرد. سومین نماد فرهنگ ترکمنی، قالی ترکمن است که با طرح و نقشه‌های متفاوت و زیبایی خیره‌کننده و نفس‌گیرش شهرتی جهانی دارد. اسب و ساز و قالی؛ مگر دیگر چه چیزی برای زندگانی لازم است؟
زبان مردم ترکمن یکی از شاخه‌های زبان ترکی است که به آن ترکمنی می‌گویند. این زبان از ریشه آلتایی و اغوز است و امروزه به عنوان زبان رسمی کشور ترکمنستان شناخته می‌شود. بعضی هم این زبان را ترکیبی از ترکی استانبولی، آذربایجانی، ازبکی و تاتاری می‌دانند. بیشتر ترکمنها مسلمان و سنی مذهب هستند. و اما می‌رسیم به خوشمزه‌جات در ترکمن صحرا. چکدرمه یا چیکدیرمه معروفترین غذای سنتی ترکمنی است. چیکدیرمه در واقع نوعی پلو رنگی با گوشت گوسفند کمی چرب است که بسیار طعم دلنشینی دارد. اکمک هم نوعی نان محلی است که در منطقه پخت می‌شود. آثار تاریخی این منطقه هم برگی دیگر از هویت فرهنگی ترکمن صحرا به شمار می‌روند. آثاری که گاهی حتی با دیگر آثار تاریخی کشور یا جهان هم شباهت کمی دارند و امضای ترکمن صحرا بر پیشنانیشان حک شده است؛ مثل گورستان عجیب، مرموز و البته زیبای خالد نبی و برج کاووس که بلندترین برج خشتی جهان است.
پیش از این اشاره کردیم که موسیقی ترکمنی و ساز دوتار به طور ویژه قسمتی جدانشدنی از فرهنگ و زندگی ترکمنها به شمار میرود. از زمان‌های قدیم خنیاگران این جلگه مثل بسیاری از جاهای دیگر با نواختن ساز دوتار، نی و … راوی داستان‌ها و حکایت‌هاشان بوده‌اند. اوزان‌ها یا همان نوازندگان دوره‌گرد ترکمن بیشتر راوی حماسه‌های قهرمانان بوده‌اند و نوای نی چوپانان یا یدی قوم (نوای نی چوپانان در زبان ترکمنی) بیانگر سوگ‌ها و تنهایی‌ها بوده است.
موسیقی مردم ترکمن بسیار شکل روایی دارد و حاوی افسانه‌ها و قصه‌های محلی است. لالایی‌های ترکمنی هم که سینه به سینه نقل شده‌اند قسمتی دیگر از تاریخ و فرهنگ این مردمان را بازگو می‌کنند. گفتیم که باور به شفابخش بودن موسیقی هم در میان ساکنین ترکمن صحرا رواج دارد و اهمیت موسیقی و شعر را در زندگی آنها نشان می‌دهد. چند نمونه از اشعار ترکمنی: معلوم ایشدئر غایداجق دئر گلن لر بارجق یرئنگ ایشین گوردی بیلن لر غایغی سئز تورانلار غافل بولانلار وا حسرتا بوش گیتدیلر کم بولیب هر که آمد میرود هم بی گمان فکر مقصد خوب کردند عاقلان آنکه غافل ماند در خواب گران میرود وا حسرتا بی توشه بار
تافا بیلسنگ حقیقتینگ مردینی گوزینگه تووتیا قلغن گردینی قلزم گناهی نینگ ترینگ دردینی چین توبه قوریدار اونگا ام بولیب مرد حق گر یافتی با جستجو توتیا بر چشم خود کن گرد او با خلوص نیت استعفا رجو تا شود بحرگناهان خشکسار
اول اوزینگ اخلاصینگی دوزله گئل هر گوشه ده نیاز اوقین گزله گئل بیلد یگنیگچه مدام یاغشی سوزله گئل یخشی سوز تابما سانگ اوتئرسم بولیب هر چه اخلاص درونی پاک ساز کن زهر گوشه، نشان، تیر نیاز گر سخن شیرین، توان صحبت دراز ورنه خاموش گزین اندر کنار
مختومقلی الله آدین ذکر ایله یامانا صبر ایله یاغشا شکر ایله گورستانی گوریب اوتئر فکر ایله مونچا من دیانلر یاتیر قوم بولیب ای فراغی نام یزدان ذکر کن بر بدی صبر وبه نیکی شکر کن رو به گورستان، نشین و فکر کن من منم گویان، بخاک افتاده دراز
لباس ترکمنی
بدون شک لباس ترکمنی یکی از اصلی‌ترین المان‌های فرهنگ ترکمنها و از اولین چیزهایی است که یادآور آن منطقه و ساکنینش می‌شود. این لباس‌ها بسیار معروف و پرطرفدار هستند و می‌توان گفت که از محصولات ترکمنها محسوب می‌شوند.
اقوام و ملل مختلف در نتیجه عوامل متعددی مثل جغرافیا و دوره تاریخی که در آن به سر می‌برند با یکدیگر تفاوت و تمایز پیدا می‌کنند. از زبان تا فرهنگ و حتی چهره‌ها بیانگر جغرافیا یا قوم و ملتی خاص می‌شوند.
لباس هم از جمله پدیده‌هایی است که نشانه‌های بسیاری از تاریخ و فرهنگ با خود به همراه دارد. لباسهای جذاب و زیبای ترکمنی که حتما معرف حضورتان هست هم از این قاعده مستثنی نیست. این لباس‌ها سوزن‌دوزی‌های بسیار چشم‌نوازی دارند. از سوی دیگر لباسهای ترکمنی به خاطر تفاوت چشمگیری که با سایر لباسهای اقوام مختلف ایران دارند شناخته می‌شوند.
لباس سال‌ها است که ارزشی بیش از تنپوش پیدا کرده و برای بسیاری در طول تاریخ فراتر از این حرف‌ها بوده است. لباس‌ها بیانگر نوع نگاه مردمانشان به جهان هستند؛ محیطی که در آن استفاده می‌شوند، روایت‌های آن قوم، فجایعی که از سر گذرانده‌اند و البته تلقی آنها از شادی و آزادی.
ممکن است به چشم ما که به عنوان توریست به این مناطق سفر می‌کنیم یا تنها عکس‌هایی از آنجا می‌بینیم این لباس‌ها یک مدل به نظر برسند یا در نهایت به دو دسته زنانه و مردانه تقسیم شوند. اما این تصور اشتباه است و تنها لباسهای زنانه ترکمنی به ۱۵ دسته تقسیم می‌شوند. جنس اصلی و بیشتر این لباس‌ها ابریشم است. پرورش پیله ابریشم بر عهده زنان ترکمن است و جزو شغل‌هایی به شمار میرود که به طور سنتی زنان ترکمن انجام می‌دهند. اما در کنار ابریشم از پوست و پشم حیوانات هم استفاده می‌شود.
کتان و پنبه که از محصولات کشاورزی ترکمن صحرا هستند هم در تولید این لباس‌ها به کار گرفته می‌شوند. رنگرزی لباس ترکمنی روندی کاملا طبیعی را طی می‌کند و نخ‌های ابریشم پس از ریسندگی با چرخ دستی با رنگ‌های طبیعی رنگ‌آمیزی می‌شوند. از انار و گیاهانی که در منطقه یافت می‌شود برای رنگرزی استفاده می‌کنند. در لباسهای ترکمنی از رنگ قرمز زیاد استفاده می‌شود و به لباسهای قرمز رنگ، قیرمیز کونیک می‌گویند.
تنپوش ترکمنی که تنوع فراوانی دارد و به مدل‌های قوشاق، چابیت، کوینک، بوقور و … تقسیم می‌شود.
چابیت یا کت ترکمنی بالاپوشی است که بر روی لباس می‌پوشند.
پیشانی‌بند یا سربند که شامل بورگ یا عرقچین و شال ترکمنی می‌شود.
چاشو که چیزی بین شنل و شال است و در مراسم مهم مثل عروسی استفاده می‌شود.
یالق نوعی روسری نازک ترکمنی است.
لباس ترکمنی مردانه هم شامل بخش‌های زیر است:
دون یا همان لباس عبا شکل که معملا به رنگ قرمز است.
چاکم که به لباس ترکمنی چاکدار گفته می‌شود.
ایچمک تنپوش زمستانی از پوست حیوانات و بدون استفاده از دکمه است.
مراسم عروسی در ترکمن صحرا
جشن‌ها و عزاداری‌ها از آیین‌هایی هستند که چیزهای بسیاری از فرهنگ هر قوم و گروه را در خود جای داده‌اند. آیین عروسی ترکمنها هم رسم‌های مختلف و ویژگی‌های خاص خود را دارد و در بین اقوام ایران منحصر‌به‌فرد است.
اولین مرحله از آیین ازدواج ترکمنی که لیست بلندی است ثوز آتماق نام دارد. در این مرحله معمولا پدر داماد دختری را برای پسرش انتخاب می‌کند و در نهایت پس از گذراندن مرحله‌های مختلف به قایتارما می‌رسد که برگرداندن عروس به خانه پدر در پایان مراسم است.
شیربها و مهریه در بین ترکمنها بسیار جدی تلقی می‌شود و معمولا در همان روز عروسی با وجه نقد یا اسب، شتر و … پرداخت می‌شود. یکی از قسمت‌های جالب آیین ازدواج در بین ترکمنها مراسم قیچی زدن در هنگام جاری شدن خطبه عقد است که با نیت بریده شدن دست و زبان بدخواهان صورت می‌گیرد. اسب‌دوانی هم به طور سنتی یکی از بخش‌های مراسم ازدواج در ترکمن صحرا بوده است که امروزه کمتر اتفاق می‌افتد.
خوراکی‌های ترکمنی
همان طور که اشاره کردیم چکدرمه مشهورترین غذای منطقه است و در رسم عروسی ترکمنها ضروری محسوب می‌شود. چکدرمه شبیه به استانبولی با گوشت گوسفندی است و طرفداران بسیاری دارد. برای تهیه چکدرمه به گوشت، پیاز، برنج، روغن و رب گوجه نیاز است. به طور سنتی چکدرمه را در قازان که دیگی مخصوص است می‌پزند.
اکمک یا چلپک هم نوعی نان سرخ شده با خمیر مخصوص در روغن است.
بولامه هم نوعی حلیم است که به عنوان غذای مخصوص جشنهای زنانه شناخته می‌شود.
چوروک یا همان نان تنوری هم از دیگر خوراکی‌های ویژه ترکمنها است.
باسترمه نوعی پلوی مخلوط با سیب‌زمینی و ماهی به خصوص ماهی اوزون برون است که معمولا در مهمانی‌ها سرو می‌شود.
پتیر چوروک، کلچه چوروک و بیشمه هم چند نوع شیرینی ترکمنی پرطرفدار هستند.
بازارهای ترکمن صحرا
شاید بتوان به نوعی ترکمنها را از بنیان‌گذران بازارهای صنایع‌دستی در ایران به حساب آورد. در امتداد این جلگه حاصلخیز بازارهای مختلفی برای عرضه محصولات و سوغاتی‌های منطقه وجود دارد. این بازارها به صورت دائمی یا هفتگی برقرار هستند و در آنها از صنایع‌دستی تا تولیدات لبنی، شال ترکمنی، قالی و پشتی را می‌توان تهیه کرد.
در این نوشته خیلی به اسب‌های اصیل ترکمن و نقش مهمی که در فرهنگ و زندگی ترکمنها دارند اشاره کرده‌ایم. سگ ترکمن یا سگ آلابای هم از نژادهای معروف سگ است که برای چوپانی در جلگه ترکمن صحرا استفاده می‌شود.
این نژاد در کنار دوستی خوبی که با انسان دارد بسیار دلیر و سلحشور هم به شمار میرود. بنابراین پس از اسب ترکمن سگ آلابای هم محبوبیت بالایی دارد و در طول قرن‌های گذشته در زندگی و هویت ترکمنها حضور پررنگی داشته است.
آرامگاه و قبرستان خالد نبی
بدون شک قبرستان خالد نبی یکی از نمادهای باستانی و تاریخی ترکمن صحرا به شمار میرود. هم بنای آرامگاه و هم قبرستان که در جوار ترکمن صحرا بنا شده‌اند جذابیت‌های تاریخی و طبیعی فراوانی دارند.
گورستان خالد نبی با معماری خاص و رمزآلودش یکی از بناهای تاریخی جذاب کشور است. بحث‌های زیادی در مورد اشکال عجیب و غریب این سنگ‌قبرها وجود دارد.
فرش ترکمن صحرا
فرش ترکمنی مهم‌ترین صنایع‌دستی ترکمنها است که با طرح و نقشه‌های بدیع زیبایی بسیاری دارد. این فرش‌های نفیس سال‌ها است که به وسیله همین مردم بافته می‌شوند و طرح‌ها و نقشه‌هایشان با الهام از محیط اطراف سینه به سینه منتقل شده‌اند. بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ترکمنان در این فرش‌ها روایت می‌شود.
هزار دره یک پدیده زمین‌شناسی در نزدیکی گورستان خالد نبی است. این دره بر اثر فرسایش شکل گرفته و تصاویر طبیعی زیبایی را خلق کرده است. این منطقه با تپه‌های آهکی بی‌شمارش محل قشلاق عشایر از ماه آبان تا ماه فروردین است. برای دیدن اوج زیبایی هزار دره هم فصلی بهتر از بهار پیدا نخواهید کرد. سرسبزی و طراوت این تپه‌های بی پایان و تو‌درتو مناظر چشم‌نوازی را پدید آورده است.
آبشار کبودوال
آبشار کبودوال در سوی دیگر ترکمن صحرا و نزدیک به رشته کوه‌های البرز قرار دارد. این آبشار که از آن به عنوان بزرگترین آبشار خزه‌ای ایران یاد می‌شود 10 کیلومتر با علی‌آباد کتول فاصله دارد.
برج گنبد قابوس
برج گنبد قابوس یا کاووس یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی در سرزمین ترکمن صحرا است. از این برج بلند که یادگار قرن چهارم هجری است به عنوان بلندترین ساختمان تمام آجری جهان یاد می‌شود. برج کاووس در نزدیکی شهر گنبد قرار دارد و با گرگان حدود ۵ ساعت فاصله دارد.
شما تا به حال به سرزمین ترکمن صحرا سفر کرده‌اید؟ به کدام شهر رفتید؟ آیا در دشت‌های سرسبز و پهناور این جلگه اسب‌سواری کردید؟ کدام غذای محلی ترکمنی را امتحان کردید؟ آیا چکدرمه را دوست داشتید؟ تا به حال در مراسم و جشنهای ترکمنها شرکت کرده‌اید؟ از لباسهای محلی و رنگارنگ ترکمنی برای خودتان خریدید؟ حتما نظر و تجربه خودتان از سفر به ترکمن صحرا را برای ما بنویسید.
اگر می‌خواهید برای سفر برنامه‌ریزی کنید و در مورد محل اقامتتان نگران هستید می‌توانید با اجاره اقامتگاه در پینورست خیال خودتان را راحت کنید.امکان اجاره انواع مختلف اقامتگاه از بومگردی و کلبه جنگلی تا اجاره ویلا دوبلکس در این سایت وجود دارد.
من دانشگاه سوره ادبیات نمایشی خوندم. تخصصم ساختن فیلم کوتاهه و تا حالا ۴ فیلم کوتاه ساختم و توی پروژه‌های فیلم‌سازی و مستندسازی زیادی هم در نقش‌های مختلفی حضور داشتم.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
