کاروانسرای تی تی ؛ جاذبه تاریخی سیاهکل

یکی از فواید پیشرفت تکنولوژی که شاید کمتر درباره‌اش فکر کرده باشید امکان سفر بدون دغدغه و در کمترین زمان ممکن است. اگر همین الان اراده کنید که فردا به دورترین نقاط کشور سفر داشته باشید می‌توانید با چند کلیک ساده و از طریق اینترنت بلیت تهیه کنید و محل اقامت را هم از قبل ببینید و رزرو کنید.

تماشای بعضی از جاها ناخودآگاه ما را به این فکر می‌اندازد که قدیم‌ترها مردم چطور و با چه سختی‌هایی زندگی می‌کردند. کاروانسرای تی تی از بناهای تاریخی مربوط به دوره صفویه در شهرستان سیاهکل استان گیلان است که در گذشته‌های دور مسافرانی که به ناچار چندین روز در راه بودند در اینجا اتراق می‌کردند.

با ما همراه باشید تا زیر‌و‌بم این کاروانسرای تاریخی را بررسی کنیم.

معرفی کاروانسرای تی تی

شهرستان سیاهکل یکی از شهرستان‌های استان گیلان به مرکزیت شهر سیاهکل است. این شهرستان با موقعیت جلگه‌ای در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر معروف لاهیجان قرار گرفته و دارای ۲ بخش و ۵ دهستان است. این‌طور که در منابع مختلف آورده شده نام اصلی سیاهکل درواقع سی‌کل بوده ‌است که به معنی آبادی کنار کوه‌ است. از میان دیدنی‌های معروف سیاهکل امروز قصد داریم تا کاروانسرای تی تی را بررسی کنیم و سیر تا پیاز این بنای تاریخی را برایتان بگوییم.

کاروانسرای تی تی بنای تاریخی مربوط به دوره صفویه است که در شهرستان سیاهکل و حوالی روستای بالارود قرار گرفته است. اگر برایتان سوال شده که چرا به این کاروانسرا تی تی گفته می‌شود باید بگوییم احتمالا این کاروانسرا به‌ دستور تی تی خانم، عمه یکی از پادشاهان صفوی ساخته شده است. تی تی در زبان گیلکی به معنی شکوفه است؛ پس می‌توانیم به جای کاروانسرای تی تی بگوییم کاروانسرای شکوفه. البته در زبان گیلکی مثل زبان انگلیسی و برخلاف زبان فارسی جای کلمات عوض می‌شود؛ پس نام صحیح و درست کاروانسرای تی تی در واقع تی تی کاروانسرا است.

بیشتر بخوانید: دیلمان ؛ کوهستان همیشه سبز گیلان

کاروانسرای تی تی بر روی تپه‌ای نسبتا بلند و سرسبز قرار گرفته و اگر برای اولین بار فرصت تماشای آن را پیدا کنید شاید در نگاه اول به یاد قلعه‌های مخروبه اروپایی بیفتید. در و دیوار کاروانسرا از قلوه‌سنگ تشکیل شده است و لابه‌لای این قلوه‌سنگ‌ها پر از خزه و گیاهان مختلف است که باعث شده‌اند همه جای کاروانسرا سرسبز و چشم‌نواز به نظر برسد.

این کاروانسرا شاید در حال حاضر در نقطه‌ای دور افتاده و خارج از دید قرار گرفته باشد؛ اما در گذشته موقعیت استراتژیک داشته و در مسیر راه اصلی کاروان‌رو قرار داشته است. کاروان‌ها از این کاروانسرا برای استراحت، تامین آذوقه و مواد موردنیاز و همچنین تامین امنیت اعضای کاروان و اجناسشان استفاده می‌کردند.

کاروانسرا را چه کسی ساخت؟

معمولا شمار کاروانسراهایی که در شمال کشور ساخته شده در مقایسه با کاروانسراهای مناطق کویری عدد چشم‌گیر و زیادی نیست. همین موضوع باعث شده بود تا کاروانسرای تی تی به عنوان یک بنای با موقعیت استراتژیک و راهبردی شناخته شود. از آنجا که ایران در گذشته یکی از قطب‌های تولید ابریشم درجه‌ یک بوده و این ابریشم که عمدتا در شمال تولید می‌شد به بخش‌های مرکزی کشور فرستاده می‌شد؛ بنابراین نیاز بود تا جایی برای اتراق کاروان‌ها و حفظ امنیت جاده در نظر گرفته شود.

این‌طور که شواهد نشان می‌دهند و ما هم اشاره کردیم این کاروانسرا در دوره صفویه ساخته شده است. قدمت این بنا بین 500 تا 600 سال است و تا همین چند دهه قبل یعنی پیش از ساخته شدن راه‌های ارتباطی فعلی به سمت شمال کشور و روی کار آمدن وسایل نقلیه موتوری از این کاروانسرا استفاده می‌شده است.

می‌گویند تی تی خانم که عمه یکی از شاهان صفوی بوده تصمیم به ساخت یک کاروانسرای زیبا به نام خود در منطقه سیاهکل گرفت و همین تصمیم او باعث شکل‌گیری بنای تاریخی که این روزها حدود 6 قرن از عمر آن می‌گذرد شد. داستان دیگری هم درباره چگونگی شکل‌گیری کاروانسرا وجود دارد که می‌گوید این کاروانسرا در زمان حکومت کیائیان که در عصر تیموریان بر لاهیجان حکمرانی می‌کردند ساخته شد و بعدها توسط صفویان نابود شده است و چیزی که ما میبینیم بقایای همان کاروانسرا تخریب شده است.

معماری کاروانسرای تی تی

مثل بیشتر بناهای تاریخی در ساخت کاروانسرای تی تی هم از سنگ و آجر استفاده شده است. این کاروانسرا که در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید ساختمانی از جنس سنگ رودخانه‌ای دارد که با آجر و ملات گچ و ساروج دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این بنای ارزشمند تاریخی شکل بگیرد.

از مهم‌ترین خصوصیات معماری کاروانسرای تی تی می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم که این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای برون‌شهری است که معماری آن به شکل دو ایوانی بوده است. چیزی که در ساخت کاروانسرای تی تی خیلی مورد توجه معماران بوده وجود تقارن در بخش‌های مختلف بوده.

برای ورود به کاروانسرا باید از ورودی هشتی مانند ضلع شرقی استفاده کنید. این مجموعه تاریخی علاوه بر ورودی هشتی شامل حیاط مرکزی و دو ایوان در دو طرف هشتی است. از طریق فضاهایی که در وسط هشتی وجود دارند به ۲ اتاق که هریک حدود 17 مترمربع مساحت دارند راه پیدا می‌کنید که به این فضاها میان سرا می‌گویند. 

بیشتر بخوانید: قلعه رودخان؛ درباره‌ تعداد پله‌ها، راز تونل مخفی و تاریخچه‌

در بخش جنوبی کاروانسرا یک فضای شاه‌نشین وجود دارد و در دو طرف آن ۲ اتاق مثل قسمت شمالی کاروانسرا قرار دارند. وسط حیاط کاروانسرا حوض کوچکی قرار دارد و علاوه‌بر این در چهار کنج آن اتاق‌های مربعی شکلی به مساحت ۱۴ متر مربع می‌بینید که در واقع محل استراحت کاروان‌ها و حفاظت از آن‌ها در برابر راهزنان و حیوانات وحشی بوده‌اند.

مسیر دسترسی

کاروانسرای تی تی در جنوب سیاهکل و نزدیک جاده سیاهکل – دیلمان قرار دارد. فاصله کاروانسرا از سیاهکل 16 کیلومتر، از لاهیجان 33 کیلومتر، از رشت 57 کیلومتر و از تهران حدود 335 کیلومتر است. برای دسترسی به کاروانسرا باید وارد جاده سیاهکل به دیلمان بشوید و بعد از حدود 15 کیلومتر رانندگی در مسیر این جاده زیبا در حوالی روستای بالارود از روی پل آهنی کم‌عرض کنار مسجد عبور کنید. 

با عبور از روی پل آهنی وارد مسیر منتهی به کاروانسرا می‌شوید و در طول مسیر از کنار اقامتگاهی زیبا به نام خانه بوم‌گردی تی تی عبور می‌کنید. متاسفانه برای رسیدن به کاروانسرا هیچ تابلویی برای راهنمایی مسافران وجود ندارد و خودتان باید برای دسترسی به آنجا از مردم محلی یا نقشه کمک بگیرید.

اگر زمانی تصمیم داشتید که برای دیدن این کاروانسرای تاریخی جذاب راهی گیلان و سیاهکل شوید می‌توانید با اجاره اقامتگاه در پینورست خیال خودتان را از بابت محل اقامتگ راحت کنید.

بهترین زمان برای بازدید

آب‌وهوای منطقه‌ای که کاروانسرای تی تی در آن قرار دارد معتدل و مرطوب است که البته آب‌وهوای خنک‌تر قسمت کوهپایه‌ای هم آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بهار بهترین زمان برای بازدید از این کاروانسرا است؛ چون رطوبت و دمای هوا در بهترین حالت قرار دارند. 

معمولا پاییز و زمستان‌های این منطقه سرد است و تابستان هم نمی‌تواند فصل خوبی برای سفر باشد؛ چون هوا گرم است و رطوبت هوا در بالاترین سطح قرار دارد.

جاهای دیدنی نزدیک کاروانسرای تی تی

آبشار لونک

آبشار لونک در کنار جاده کوهستانی و بسیار زیبای سیاهکل به سمت دیلمان قرار دارد. اگر از کاروانسرا به سمتش حرکت کنید باید حدود 6 کیلومتر دیگر در مسیر جاده به سمت دیلمان رانندگی کنید تا تابلوهای راهنما که شما را به سمت آبشار هدایت می‌کنند را در کنار جاده ببینید. آبشار لونک یک آبشار دوقلو است و معمولا در فصول بهار و پاییز آب زیادی دارد ولی در تابستان کم آب می‌شود.

قلعه کوتول شاه

در فاصله 17 کیلومتری کاروانسرای تی تی و 6 کیلومتری جنوب سیاهکل قلعه تاریخی کوتول شاه را می‌توانید از نزدیک تماشا کنید. این بنای تاریخی مربوط به دوره تیموریان است. کوتول شاه از شاهان ظالم آن زمان بوده که حکومت مناطقی مثل رودبار، سنگر و لاهیجان را به عهده داشت و مرکز حکومت خود را سیاهکل در نظر گرفته بود. 

بیشتر بخوانید: خانه منجم باشی لنگرود؛ کاخ ۲۰۰ ساله‌ی قجری که نماد معماری سنتی گیلان است

جنگل سیاهکل

جاده سیاهکل به دیلمان شما را از وسط یک منطقه جنگلی بسیار زیبا و سرسبز عبور می‌دهد. وقتی به داخل این جنگل پا می‌گذارید چشمه‌ها و آبشارهای متعدد در کنار پوشش گیاهی خاص این منطقه که شامل درختانی مثل ممرز، افرا و انجیلی می‌شود از شما پذیرایی می‌کنند. در محیط جنگل امکانات مناسبی مثل منقل‌های بتونی برای پخت غذا و کباب، سرویس بهداشتی و آب لوله‌کشی وجود دارد که می‌توانید در حین بازدید از آن‌ها استفاده کنید.

شما پیش از خواندن این مطلب چیزی در مورد کاروانسرای تی تی شنیده‌ بودید؟ تا به‌حال خودتان از این کاروانسرا دیدن کرده‌اید؟ چه چیزی در مورد این کاروانسرا بیشتر از همه نظر شما را به خودش جلب کرد؟ ایا کاروانسرای دیگری در شمال می‌شناسید؟ حتما نظر و تجربه خودتان را برای ما بنویسید.

افراد زیادی به سفر و کشف جاهای جدید علاقه دارند. اما پیدا کردن محل اقامت مناسب یکی از دغدغه‌های همیشگی این افراد است. اگر شما هم اهل سفر هستید می‌توانید برای اجاره آنلاین اقامتگاه در شهر مورد نظرتان به سایت پینورست سر بزنید. در پینورست می‌توانید بهترین تعرفه اجاره کلبه جنگلی، ویلای ساحلی، آپارتمان مبله و … را مشاهده کنید.

محمدرضا قاسم شیرازی

دانشجوی ژنتیک دانشگاه اصفهان - عاشق روانشناسی و نویسندگی
من خستگی ناپذیرم؛ خستگی ناپذیر از سفر کردن، دیدن چیزهای جدید و نوشتن