ارگ راین ؛ سفر به سرزمین خشت و گل

همیشه خیلی از ما اولین‌ها را خوب به یاد داریم اما دومین‌ها، سومین‌ها و … را فراموش می‌کنیم؛ مثلا خیلی‌ها اسم اولین فضانورد تاریخ را به‌خوبی می‌دانند؛ اما اسم دومین نفری که موفق به سفر به فضا شده است انگار که در لابه‌لای صفحات تاریخ گم شده است! شاید ارگ بم کرمان بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان باشد؛ ولی دومین سازه بزرگ خشتی جهان، یعنی ارگ راین هم درست در استان کرمان و 140 کیلومتر آن‌طرف تر از ارگ بم جا خوش کرده است!

با پینورست همراه باشید تا سفری به ارگ راین داشته باشیم و از تاریخچه، معماری و دیدنی‌های اطراف این بنای باشکوه برایتان بگوییم.

قلعه راین کجاست؟

همین ابتدای کار بهتر است در مورد موقعیت مکانی و جغرافیایی ارگ راین به‌طور کامل صحبت کنیم. استان کرمان به‌عنوان یکی از پنج استان تاریخی کشور و رکورددار آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو همیشه چیزهای جذاب و حیرت‌انگیزی برای گردشگران به نمایش می‌گذارد. ارگ راین به‌عنوان دومین سازه خشتی عظیم در جهان و یادگار ساسانیان در شهر راین و استان کرمان قرار گرفته است.

راین از شهرهای تاریخی و توریستی و البته خوش آب‌وهوای استان کرمان است. این شهر در فاصله 111 کیلومتری مرکز استان در دامنه کوه هزار به‌عنوان بلندترین قله جنوب ایران و استان کرمان قرار گرفته است. شهر راین در واقع مرکز بخش راین در شهرستان کرمان است و حدود 2200 متر از سطح دریا فاصله دارد. ارگ راین درست در جنوب غربی شهر و در ارتفاعات قرار گرفته است.

ارگ راین چطور جایی است؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟

چرا شهر و ارگ راین به این اسم شناخته می‌شوند؟ نام راین درگذشته رائین بوده است و به‌مرور زمان به راین تغییر پیدا کرده است. رائین در واقع اسم یکی از سرداران شجاع زمان اردشیر دوم، پادشاه ساسانی بوده است. رائین در لغت به معنی قنات با شیب ملایم است. بعضی هم می‌گویند که راین ترکیبی از دو واژه راه و این است.

گذر از کوچه‌پس‌کوچه‌های قلعه راین مثل یک ماشین زمان شما را به صدها سال قبل بر می‌گرداند، جایی که دیگر خبری از سیمان و آهن و مصالح امروزی نیست و تا جایی که چشم کار می‌کند فقط دیوارها و بناهای خشت و گلی خواهید دید!

اگرچه ارگ راین از نظر وسعت در برابر ارگ بم چندان حرفی برای گفتن ندارد؛ اما چیزی که ماجرا را جالب کرده شباهت سبک معماری آن به ارگ بم است. ارگ راین از نظر وسعت یک‌هشتم ارگ بم است ولی از لحاظ معماری چیزهای زیادی را از برادر بزرگ‌تر خود به ارث برده است.

بیشتر بخوانید: باغ فتح آباد ؛ با گردش در این باغ به دوران قاجار قدم بگذارید

این موضوع که در طول تاریخ هیچ گروه مهاجمی موفق به فتح قلعه راین نشده شاید جالب‌ترین واقعیت درباره این سازه تاریخی باشد. در منابع تاریخی گفته شده که در زمان حکومت یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانیان، اعراب به فرماندهی مجاشع ابن مسعود ایالت کرمان و بسیاری از نقاط آن را تصرف کردند؛ اما هرگز نتوانستند وارد ارگ راین بشوند. در قرن ششم هجری قمری جنگ بهرام شاه با ملک ارسلان در حوالی قلعه راین اتفاق افتاد که درنهایت راینی‌های ساکن قلعه از آنجا خارج شدند و به نفع ملک ارسلان جنگ را خاتمه دادند.

حتما برای شما هم جای سوال است که چرا هم از واژه قلعه و هم از واژه ارگ استفاده می‌کنیم! اگر بخواهیم خیلی ساده به ماجرا نگاه کنیم قلعه شبیه یک کشور است و ارگ پایتخت آن کشور است. ارگ در لغت به معنی قلعه کوچکی است که در میان یک قلعه بزرگ ساخته می‌شود و معمولا محل اقامت فرمانروا و رسیدگی به امور حکومتی است.

تاریخچه ارگ راین

ارگ راین شناسنامه شهر و منطقه راین است؛ چون تک‌تک خشت‌های اینجا ثابت می‌کنند که این ناحیه پیش از اسلام محل سکونت مردم بوده است. همان طور که گفتیم ارگ راین یادگار به‌جامانده از دوره ساسانیان است و این‌ طور که به نظر می‌رسد درگذشته قلعه‌های دیگری با قدمت بیشتر هم در این منطقه وجود داشته‌اند که متاسفانه در اثر عوامل مختلف از بین رفته‌اند. شواهدی از ارگ راین موجود است که ثابت می‌کنند این ارگ تا حدود 150 سال پیش قابل سکونت بوده و تعدادی از مردم در آن زندگی می‌کرده‌اند.

درگذشته شهر راین در مسیر بزرگراه غرب به شرق و مسیر کرمان به سمت جیرفت قرار داشت و کاروان‌های بازرگانی زیادی از این مسیر عبور می‌کردند. قرارگیری در مسیر عبور و مرور کاروان‌های تجاری باعث شد تا راین به یکی از مراکز اقتصادی مهم این منطقه از کشور تبدیل بشود.

این موقعیت جغرافیایی مناسب و رونق تولید محصولات مختلف و دادوستد باعث شد تا راین همواره مورد تهدید و حمله اقوام و گروه‌های مختلف قرار بگیرد و قلعه راین حاصل چاره اندیشی حاکمان آن زمان برای مقابله با این غارت‌گری‌ها و تهاجم‌های بیگانگان بود.

معماری و ظاهر قلعه

ارگ راین بیش از ۲۲ هزار مترمربع وسعت دارد و طبق نقشه‌ها به شکل یک قلعه چهارگوش با چندین برج دیده‌بانی در نقاط مختلف ساخته شده است. پلان ارگ راین مستطیل شکل و ابعاد آن در طویل‌ترین بخش‌ها حدود 170 متر و در عریض‌ترین قسمت‌ها حدود 142 متر است. 

ارتفاع حصاری که دورتادور قلعه راین را در برگرفته بیش از ده متر و پهنای آن بیش از پنج متر است. تنها راه ورود به ارگ از طریق سردر بزرگ و باشکوه ضلع شرقی آن است. این حصارکشی فوق‌العاده دقیق و مستحکم در کنار فاکتورهایی مثل خندقی به طول 154 متر در بخش جنوبی، جنوب شرقی و شرق قلعه، قرارگیری در ارتفاعات و برج‌های دیده‌بانی، ارگ راین را تبدیل به یک دژ نفوذناپذیر در برابر حملات عوامل خارجی کرده بود؛ به‌گونه‌ای که در طول تاریخ هیچ گروهی نتوانست این قلعه را اشغال کند.

ارگ راین از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که مهم‌ترین آن‌ها بخش حاکم‌نشین، خانه‌های اعیانی، بازار، آتشکده، چهار انبار و محله‌های عامه نشین است که البته هرکدام از این بخش‌ها کلی جزئیات ریزودرشت دارند و فقط باید با تماشا از نزدیک به زیبایی آن‌ها و هوش و ذکاوت طراحان این ارگ تاریخی پی ببرید. در کل تفاوت چشمگیری در نوع معماری و مصالح به‌کار رفته در محله‌های عامه نشین و اعیانی قلعه وجود دارد که کاملا مشخص و واضح است.

در فضای ارگ راین 16 برج وجود دارد و به‌جز یک برج در مرکز قلعه که برای اطلاع‌رسانی به مردم کاربرد داشته است از بقیه برج‌ها که بعضی از آن‌ها در بین حصار قلعه قرار گرفته‌اند برای دیده‌بانی استفاده می‌شده است. همه این برج‌ها دوطبقه هستند و در ساخت آن‌ها از چوب، خشت و چینه استفاده شده است.

بیشتر بخوانید: شاه نعمت الله ولی ؛ عارف پرآوازه­ای که شاعر هم بود

درگذشته بیرون از قلعه و درست در همان جایی که امروزه به‌عنوان اتاق نگهبانی مورد استفاده قرار می‌گیرد اتاقی وجود داشت که از آن برای قرنطینه افرادی که اولین بار وارد ارگ راین می‌شدند استفاده می‌شد. در این اتاق قرنطینه از بیماران هم نگهداری می‌شد تا اگر بیماری ویروسی و قابل سرایت بود از ابتلای مردم قلعه به بیماری جلوگیری شود. این اتاق قرنطینه تنها بخشی از ذکاوت و هوش مردمان آن زمان را به ما نشان می‌دهد!

گفتن این نکته جالب هم خالی از لطف نیست که در ارگ راین راه گریز مخفی وجود داشت تا اهالی قلعه بتوانند موقع حمله مهاجمان و سقوط قلعه از دست آن‌ها فرار کنند.

بازسازی ارگ راین

مثل هر بنای تاریخی ارگ راین هم در طول تاریخ به دلایل مختلف فرسوده شده و بازسازی‌هایی روی آن انجام شده است. همان‌ طور که اشاره کردیم تا حدود 150 سال پیش عده زیادی از مردم در ارگ راین زندگی می‌کردند و اینجا کاملا قابل سکونت بود؛ اما رفته‌رفته فرسودگی بخش‌های مختلف آن باعث شد تا خانه‌های قدیمی تخریب بشوند. 

ما

در دهه ۷۰ هجری شمسی به همت سازمان میراث فرهنگی تلاش‌هایی برای بازسازی و مرمت بخش‌های مختلف قلعه صورت گرفت و ارگ راین مثل گذشته تبدیل به یکی از دیدنی‌های تاریخی حیرت‌انگیز استان کرمان شد.

شاید اگر جزئی‌نگر و بسیار دقیق باشید ایرادهای زیادی در بازسازی ارگ راین پیدا کنید که معماری آن را کمی دستخوش تغییر کرده‌؛ اما مطمئن باشید این چیزی از لذت تماشای این بنای تاریخی ارزشمند کم نمی‌کند.

اطلاعات بازدید قلعه

برای بازدید دقیق از همه بخش‌های ارگ راین احتمالا به دو الی سه ساعت زمان نیاز دارید. قیمت ورودی قلعه معمولا هر سال تغییر می‌کند؛ اما برای بازدیدکنندگان داخلی حدود 5000 تومان است. هزینه بازدید برای گردشگران خارجی هم حدود 30000 تومان است.

برای بازدید از ارگ راین این نکته را هم در نظر داشته باشید که درب ورودی ارگ معمولا همه‌ روزه به غیر از ایام خاص مثل سوگواری‌ها از ساعت 8 صبح تا 5 عصر به روی بازدیدکنندگان باز است. برای اطلاع دقیق‌تر از ساعات بازدید و باز یا بسته بودن ورودی قلعه می‌توانید با تلفن مجموعه تماس بگیرید.

شماره تماس: ۰۳۴۳۳۷۶۱۶۴۴

مسیر دسترسی به ارگ راین

خوشبختانه مسیر دسترسی به ارگ راین از چیزی که فکرش را می‌کنید ساده‌تر است. اگر نقطه شروع حرکت را شهر کرمان در نظر بگیریم دو مسیر برای حرکت به سمت شهر راین در پیش خواهید داشت. مسیر اول: مسیر اول و کوتاه‌ترین مسیر اتوبان هفت باغ علوی است که 103 کیلومتر طول دارد و شما را در حدود یک ساعت و سی دقیقه از مرکز استان به جاده کرمان – بم و از آنجا به راین می‌رساند.

مسیر دوم: این مسیر که حدود 106 کیلومتر طول دارد همان جاده قدیم کرمان – بم است که از میدان بیرم آباد در جنوب شهر کرمان آغاز می‌شود. حدود هشتاد کیلومتر از مسیر را که طی کنید در مسیر جاده کرمان – بم به تابلو راین – درب بهشت در سمت راست جاده بر خواهید خورد و باید به سمت راست تغییر مسیر بدهید.

ارگ راین به‌عنوان باشکوه‌ترین بنای تاریخی و دیدنی شهر راین در خیابان ولیعصر یا همان خیابان بیمارستان قرار گرفته است.

بهترین زمان برای سفر به راین

برای اینکه بهتر حس‌و‌حال زندگی کردن در این قلعه عظیم خشت و گلی را تجربه کنید توصیه می‌کنیم در هر فصلی از سال که می‌توانید به راین سفر کنید. راین یکی از شهرهای ییلاقی معروف و خوش آب‌وهوای استان کرمان است که در دامنه کوه هزار قرار گرفته است. همین موقعیت جغرافیایی خاص این شهر باعث شده که آب‌وهوای معتدل و کوهستانی همراه با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خنک و دلپذیر بر این منطقه حاکم باشد. 

اگر به دنبال بهترین فصل برای سفر به راین هستید ما بهار و تابستان را پیشنهاد می‌کنیم؛ چون ممکن است سرمای پاییز و زمستان راین کمی آزاردهنده باشد.

راستی اگر زمانی تصمیم گرفتید که به کرمان و شهر راین سفر کنید می‌توانید برای دیدن بهترین قیمت برای اجاره آپارتمان روزانه در کرمان به سایت پینورست سر بزنید.

دیدنی‌های اطراف ارگ راین

آبشار راین

اگر می‌خواهید با یک تیر دو نشان بزنید و طبیعت‌گردی را هم در سفر به راین تجربه کنید پیشنهاد می‌کنیم حتما به آبشار راین سر بزنید. آبشار راین یکی از خاص‌ترین آبشارهای استان کرمان است که در دامنه کوه هراز و 17 کیلومتری جنوب غربی راین قرار دارد.

روستای زیبا و ییلاقی گیشیگان بالا

گیشیگان بالا روستایی ییلاقی، سرسبز و خوش آب‌وهوا از توابع بخش راین در جنوب شهرستان کرمان است. این روستا از شهر راین چیزی حدود 30 کیلومتر فاصله دارد. علاوه بر رودخانه‌ای که از وسط روستا جریان دارد گوشه و کنار آن پر از درختان قدیمی، باغ‌های بزرگ میوه و درختان گردوی سرسبز است.

بیشتر بخوانید: دلفارد جیرفت کرمان ؛ تابستان‌های برفی و خوش آب و هوا

مسجد جامع راین

یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر راین مسجد جامع معروف این شهر است که حدود هشت‌ صد سال قدمت دارد و در نزدیکی میدان انقلاب قرار دارد. قدمت چنارهای نزدیک مسجد جامع راین از خود مسجد هم بیشتر است و عمر آن‌ها بیش از هزار سال تخمین زده شده است.

امامزاده‌های راین

راین سه امامزاده به نام‌های شیر خدا، سلطان سید علی و شاه زید دارد که سر زدن به آن‌ها خالی از لطف نیست. مرقد امامزاده شیر خدا در خیابان امام و وسط میدان شیر خدا قرار گرفته است.

شما تا به حال به شهر راین در استان کرمان سفر کرده‌اید؟ تا به حال از ارگ راین دیدن کرده‌اید؟ به نظر شما هم این بنای خشتی خیلی باشکوه است؟ چه چیزی در مورد این قلعه تاریخی بیشتر از همه نظر شما را به خودش جلب کرد؟ شما دیگر از کدام دیدنی‌های نزدیک ارگ دیدن کردید؟ حتما نظر و تجربه خودتان را برای ما بنویسید.

اگر اهل سفر و دیدن جاهای جدید هستید باید بدانید که پیدا کردن محل اقامت مناسب کار خیلی راحتی نیست. شما می‌توانید با اجاره اقامتگاه به صورت آنلاین از سایت پینورست خیال خودتان را راحت کنید. انواغ مختلف اقامتگاه از خانه روستایی و بومگردی تا ویلا استخردار لوکس در این سایت برای شما گلچین شده است.

محمدرضا قاسم شیرازی

دانشجوی ژنتیک دانشگاه اصفهان - عاشق روانشناسی و نویسندگی
من خستگی ناپذیرم؛ خستگی ناپذیر از سفر کردن، دیدن چیزهای جدید و نوشتن