میدان نقش جهان اصفهان؛ دوغ و گوشفیل‌اش خوبِست!

اگر بخواهیم از آثار و بناهای تاریخی کشور یاد کنیم، میدان نقش جهان اصفهان بدون شک از اولین گزینه‌هایی است نامش که در کنار تخت جمشید، پاسارگاد، معبد چغازنبیل، میدان امیر چخماق یزد و … به خاطر می‌آید.

این میدان باشکوه متعلق به عصر صفویه روزگاری یکی از بزرگترین میدان‌های جهان بوده و هنوز هم جزو زیباترین میدان‌های جهان به شمار می‌‌آید. پلان میدان نقش جهان در واقع از طرح میدان‌های معماری ایرانی پیش از خود مثل میدان امیرچخماق یزد، میدان عتیق اصفهان، میدان شاه قزوین و … الگو برداری شده است.

معماری زیبای نقش جهان و جزئیاتی مثل کاشی‌کاری‌های منحصربه فردش قبول، اهمیت تاریخی‌ اینجا هم سر جای خودش اما  ویژگی دیگری میدان نقش جهان را از همتایان خودش متفاوت می‌سازد!این ویژگی همان زنده و پویا بودن میدان نقش جهان است.

در کنار بافت شهر تاریخی اصفهان که این امکان را فراهم نموده است، بازار سنتی اصفهان که در واقع بخشی از این میدان به شمار می‌آید باعث شده این میدان فقط جنبه تاریخی و تزئینی نداشته باشد. 

نقش جهان به لطف این بازار و دیگر بناها کارکرد خود را در زندگی در جریان امروز مردم شهر اصفهان حفظ کرده و مثل خیلی  از آثار تاریخی دیگر  نیست که سخت می‌توان دوران اوج‌شان را تجسم کرد.

وقتی وارد این محوطه تاریخی که به میدان امام هم معروف است و روزگاری به آن میدان شاه و میدان نو هم می‌گفتند، می‌شویم مانند این است که در زمان سفر کرده باشیم. تجسم دوران اوج نقش جهان اصلا سخت نیست؛ زیرا که هنوز زنده  است و زندگی در آن جریان دارد.

با کمی سعی می‌شود روزهای پر شکوه گذشته را در آن متصور شد. دوران چوگان بازی و جشن‌هایی نظیر نوروز و … که در زمان شاه عباس برگزار می‌شده است و نماد اقتدار ایران در آن عصر بوده.

شاید مجموعه همین عوامل بوده که سبب شده پازولینی و انه‌یس واردا دو فیلمساز مشهور ایتالیایی و فرانسوی هر کدام فیلمی در این مکان بسازند. پازولینی با میانجی‌گری نقش جهان، قصه‌های هزار و یک شب را به تصویر کشیده و انه‌یس واردا عشق و احساسات میان زوجی جوان را با تصویر کاشی‌ها و نقش نگارهای این مجموعه روایت کرده است.

میدان نقش جهان کجاست؟

میدان نقش جهان درست  وسط شهر اصفهان است. راه‌های مختلفی برای دسترسی به این مجموعه تاریخی وجود دارد که شاید بهترین مسیر برای رسیدن به نقش جهان از سمت میدان امام حسین و خیابان سپه باشد که از کنار کاخ چهل‌ستون می‌گذرد.

البته از سمت چهار راه شکرشکن هم می‌توان از این مسیر به سمت میدان رفت.

مسیر دیگر از خیابان حافظ است که در شرق مجموعه نقش جهان قرار دارد. یا مسیر دیگری که برای دسترسی به میدان امام وجود دارد از سمت خیابان استانداری است.

اما اگر از سمت شمال بخواهید وارد نقش جهان بشوید باید از میدان عتیق یا همان میدان امام علی کنونی به سمت جنوب حرکت کنید که چیزی حدود 2 کیلومتر با آن فاصله دارد.

روی نقشه ببینید!

اگر قصد دارید که برای دیدن میدان نقش جهان راهی اصفهان شوید می‌توانید همین حالا برای دیدن قیمت اجاره آپارتمان برای یک روز و رزرو آن به سایت پینورست سر بزنید.

تاریخچه میدان نقش جهان

بعد از این‌که در دوران صفویه تصمیم گرفتند پایتخت را از قزوین به اصفهان انتقال بدهند. جمعیت در این شهر روزبه‌روز بیشتر شد و میدان‌ها و بازارهای دیگر اصفهان اشباع شد؛ همان موقع بود که شاه عباس اول دستور ساخت میدان نقش جهان را داد.

در زمان سلجوقیان و در محل فعلی نقش جهان، میدانی به نام کوشک قرار داشت که کارکردش کم و بیش شبیه میدان شاه در دوران صفویه بود.

یعنی محلی برای تجمع، ابلاغ دستورات حاکم، انجام مراسم مذهبی و آیینی و … بود. محل میدان کوشک در ضلع غربی نقش جهان و محل فعلی کاخ عالی قاپو در نظر گرفته می‌شود که به آن در کوشک می‌گفتند.

در زمان شاه عباس و پیش از ساخت میدان نو، باغی در این مکان وجود داشت که نامش نقش جهان بود. این باغ نامش را از شهری در آذربایجان گرفته بود که امروزه نخجوان نام دارد.

کار احداث این مجموعه در سال ۱۰۱۱ هجری قمری شروع شد و در سال ۱۰۲۵ ساخت بناهای مجموعه پایان یافت. کار تزئینات نقش جهان هم تا زمان شاه عباس دوم ادامه داشت.

نقش جهان در دوران صفویه همیشه پویا و سرزنده بود. مردم در این محل جمع می‌شدند و از آنجا برای انجام بازی چوگان و برگزاری مراسم مختلف استفاده می‌کردند. اما کم کم در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین از رونق آن کاسته شد و در رسیدگی و توجه به آن کوتاهی کردند.

پس از دوران صفویه و در نتیجه تغییر و تحولات تاریخی از اهمیت نقش جهان بیشتر و بیشتر کم می‌شد و مثل خیلی چیزهای دیگر در دوران قاجار حتی تا مرز نابودی رفت؛ اما در دوران پهلوی احیا و مرمت آن از سر گرفته شد.

بیشتر بخوانید: اصفهان کجا بریم؟ ۱۵راه کم‌خرج برای کشف دوباره‌ی اصفهان

معماری میدان نقش جهان

همانطور که قبل‌تر گفتیم، این بنای عظیم مستطیلی شکل به طول بیش از 500 و عرض 160 متر با الگوبرداری از طرح دیگر میدان‌های ایرانی ساخته شده.

طرح نقش جهان به خصوص از میدان عتیق اصفهان که در نزدیکی این مجموعه قرار داشته الهام گرفته است.

استاد محمدرضا و علی اکبر اصفهانی دو معماری هستند که طرح این بنا را پی ریزی نموده‌اند و نام‌شان در کتیبه‌های بر جامانده به چشم می‌خورد. بعضی‌ها می‌گویند که شیخ بهایی هم در طراحی و ساخت نقش جهان همکاری داشته و خیلی از محاسبات را او انجام داده.

بازار میدان نقش جهان شامل  دویست حجره در دو طبقه است که در دوران گذشته طبقه سومی هم وجود داشته و نقاره‌خانه‌ها در این طبقه دایر بودند که بعد‌ها به خاطر عدم رسیدگی فرو ریختند و از بین رفتند.

اینجا علاوه بر بازار سنتی‌اش، چند نمونه از شاهکارهای معماری اسلامی هم دارد که یکی از مهم‌ترین و دیدنی‌ترین بناهای تاریخی کشور هستند.

کاخ عالی قاپو، مسجد امام(شاه)، مسجد شیخ لطف‌الله، سر در قیصریه، دروازه چوگان در کنار بازار سنتی اصفهان، مجموعه میدان را تشکیل می‌دهند.

در ادامه هر کدام را برایتان شرح می‌دهیم.

بناهای دور میدان نقش جهان

عالی قاپو

عمارت عالی قاپو کاخی 6 طبقه است که در ضلع غربی میدان قرار دارد. این بنا که به عنوان مرکز حکومت‌دار ی یا دولتخانه از آن استفاده می‌شده است در زمان شاه عباس اول ساخته شده و بعدا در زمان شاه عباس دوم تغییراتی در آن صورت گرفته .

عده‌ای معتقدند که عالی قاپو بر پایه‌های ساختمانی از عهد تیموری ساخته شده است. از جمله ویژگی‌های عالی قاپو علاوه بر تزئینات زیبایش می‌توان به تالار موسیقی و امکان پژواک صدا در آن اشاره کرد.

مسجد شیخ لطف‌الله

مسجد شیخ لطف‌الله که برای استفاده شاه عباس و خانواده سلطنتی ساخته شده است در ضلع شرقی میدان قرار دارد.خیلی‌ها از مسجد شیخ‌لطف‌الله به عنوان یکی از زیباترین بناهای مذهبی جهان یاد می‌کنند و کاشی ‌کاری‌هایش زبانزد خاص و عام است.

مسجد امام

مسجد امام که در گذشته آن را بام مسجد شاه می‌شناختند در واقع مسجد جامع اصفهان بوده.

یکی از شاخص‌ترین بناهای باقی مانده از عصر صفویه است. مسجد امام تمام ویژگی‌های معماری اسلامی دوران خودش را در حد تمام و کمال دارد و  مهم‌ترین مسجد در زمان خود بوده.

کاشی کاری‌ها و تزئینات این مسجد هم بسیار زیبا و چشمگیر هستند و از نمونه‌های عالی این هنر محسوب می‌شوند.

یکی دیگر از خصوصیات ویژه مسجد جامع بازتاب صدا در زیر گنبد آن است.

بیشتر بخوانید: مسجد امام اصفهان؛ آسایش یک گردش شیرین

 سردر و بازار قیصریه

 بازار قیصریه بازار قدیمی دور میدان امام است که به دلیل شباهتش با نمونه‌ای در شهر قیصریه به این نام خوانده می‌شد.

سردر قیصریه در ضلع شمالی مجموعه قرار دارد و بازار قیصریه علاوه بر این در اصلی 4 در فرعی دیگر هم دارد. سر در این بازار با نقاشی‌های رضا عباسی نقاش مشهور عصر صفویه تزئین شده است.

غنیمت‌های به دست آمده ازپس گرفتن هرمز مانند ناقوس و ساعت قلعه پرتغالی‌ها هم به دستور شاه عباس بر بالای سردر قیصریه نصب شده‌اند.

بازار و خرید

برای خرید و بازارگردی در اطراف میدان نقش جهان می‌توانید از بازار قیصریه شروع کنید که مهم‌ترین بازار ایران در عصر صفوی بوده.

بازار قیصریه امروزه بیشتر به فرش فروشان اختصاص دارد اما همچنین در آن انواع صنایع دستی هم فروخته می‌شود. بازار قیصریه نقش جهان را به میدان عتیق متصل می‌کرده و در واقع پیوند دهنده اصفهان عصر صفویه و تیموری است.

بازار بزرگ اصفهان هم به بازار قیصریه راه دارد و هر دوی این بازارها سرپوشیده هستند.

در کنار این بازارها غرفه‌ها دور میدان هم محل مناسبی برای خرید انواع صنایع دستی اصفهان از جمله مینا کاری، خاتم کاری، منبت کاری، قلم‌زنی و … هستند. شهرت صنایع دستی اصفهان را دیگر همه می‌دانند و همیشه گردشگران از همه جای دنیا به عنوان سوغاتی محصولات فراوانی را از حوالی میدان نقش جهان می‌خرند و یادگاری ارزشمندی را با خود می‌برند..

اگرچه در سال‌های اخیر با واردات بی‌رویه محصولات چینی از رونق صنایع دستی اصفهان کم شده بود و چه بسا که برخی از این هنرها در معرض نابودی بودند، اما به نظر می‌رسد که با اعمال بعضی از قوانین وضعیت دارد دوباره تغییر می‌کند.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید از اصفهان؛ مثل اصفهانی‌ها خرید کنید

شکم گردی در نقش جهان

در این مجموعه تاریخی چندین کافه و قهوه‌خانه و … برای صرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های گوناگون وجود دارد.اما اگر به خوشمزه‌جات جدید علاقمندید و اهل ریسک کردن هستید حتما ترکیب حداقل در نگاه اول عجیب دوغ و گوش فیل را امتحان کنید که یک جورایی خوراکی مخصوص میدان نقش جهان است.

شما تا به حال به شهر اصفهان که پر از مکان‌های تاریخی و دیدنی است سفر کردید؟ به میدان نقش جهان رفته‌اید؟ موافق هستید که معماری و کاشی‌کاری‌های عمارت عالی‌قاپو و دو مسجد امام و شیخ لطف‌الله بسیار خارق‌العاده و دیدنی است؟ از بازار قیصریه هم دیدن کردید؟ آیا در این بازار از مغازه‌های صنایع‌دستی اصفهانی خرید کردید؟ دوغ و گوش فیل خوردید؟ مزه‌اش را دوست داشتید یا به نظرتان ترکیب عجیبی بود؟ شما دیگر چه مکان دیدنی در نزدیکی میدان نقش جهان می‌شناسید که بخواهید دیدنش را به بقیه پیشنهاد دهید؟ حتما نظر و تجربه خودتان از سفر به اصفهان و دیدن این میدان دیدنی را برای ما بنویسید.

این بار که تصمیم گرفتید به شهر اصفهان یا سایر شهرهای ایران سفر کنید می‌توانید برای اجاره انواع اقامتگاه با قیمت مناسب و کیفت خوب به وب سایت پینورست سر بزنید.

همایون حاجی خانی

بقیه‌ نوشته‌ها

من دانشگاه سوره ادبیات نمایشی خوندم. تخصصم ساختن فیلم کوتاهه و تا حالا ۴ فیلم کوتاه ساختم و توی پروژه‌های فیلم‌سازی و مستندسازی زیادی هم در نقش‌های مختلفی حضور داشتم.

از این نویسنده همین یه نوشته رو داریم