کاروانسرای خانات ؛ یکی از بزرگترین کاروانسراهای تهران

اگر تاجری در زمان ناصرالدین شاه قاجار بودید که از سمت جنوب تهران با کاروان خود به این شهر وارد می‌شدید و به دنبال جایی برای کسب‌و‌کار و استراحت می‌گشتید، یکی از بهترین انتخاب‌های شما کاروانسرای خانات بود. یکی از بزرگترین کاروانسراهای شهر تهران که درست در کنار جاده شاه عبدالعظیم ساخته شده بود. جایی بزرگ با دسترسی عالی به امکانات مختلف که در زمان خودش بسیار لوکس محسوب می‌شد.
امروز می‌خواهیم در این مطلب پینورست با هم به سراغ این کاروانسرا برویم. از تاریخش بگوییم و ببینیم امروز در چه حالی است.

آشنایی با کاروانسرای خانات

اگر به حد فاصل میدان شوش تا چهارراه مولوی بروید می‌توانید کاروانسرایی را پیدا کنید که به اسم خانات مشهور است. اقامتگاهی با 10500 متر مربع مساحت که در ورودی آن به ارتفاع حدودی شش متر و از چوب روسی ساخته شده است. این کاروانسرا 54 حجره در داخل حیاط خود دارد که در طبقه پایین آن به کسب‌و‌کار می‌پرداختند و در طبقه بالا استراحت می‌کردند. چهار بازارچه هم در پشت این حجره‌ها قرار داشت تا مسافران بتوانند به کسب‌و‌کار و خرید و فروش بپردازند.

اگر بخواهیم از اهمیت این کاروانسرا بگوییم همین بس که اینجا بزرگترین کاروانسرای درون شهری تهران حساب می‌شود. در گذشته به جای حجره از کلمه خان استفاده می‌شود و این ساختمان به‌خاطر تعداد حجره‌های زیادش به خانات معروف شد. اسمی که هنوز هم روی آن باقی مانده است.

بیشتر بخوانید: کاروانسرای شاه عباسی کرج ؛ استراحتگاهی بر مسیر ابریشم

ساختمانی آجر‌کاری شده که در زمینی نامتقارن ساخته شده است؛ اما با معماری درست. چیزی از این ناقص بودن به چشم بیننده نمی‌آید و همه چیز متقارن است. وارد این‌جا که بشوید حیاطی بزرگ با چهار حوض زیبا می‌بینید که حس خوبی را منتقل می‌کند. اگر به تاریخ علاقه دارید، اهل خرید و گشت زدن در اماکن تاریخی هستید و دلتان می‌خواهد به شکم خود هم برسید اینجا یکی از بهترین انتخاب‌ها برای شما خواهد بود.

آدرس و مسیر دسترسی

دسترسی به این کاروانسرا واقعا راحت است و با هرچیزی که فکرش را بکنید می‌توانید به اینجا برسید.

رفتن با مترو: اگر می‌خواهید با مترو به اینجا بیایید می‌توانید از خط هفت مترو تهران استفاده کنید و در ایستگاه مولوی پیاده شوید. با کمی پیاده‌روی در خیابان صاحب جمع به سمت جنوب در سمت چپ خود، خیابان حاتمی را می‌بینید که شما را به درب کاروانسرا می‌رساند.

رفتن با اتوبوس: اتوبوس‌های بی‌آر‌تی خط هفت (تجریش-راه آهن) و دو (آزادی – خاوران) هم هر دو در ایستگاه چهارراه مولوی توقف دارند که بعد از پیاده شدن باید باز هم کمی به سمت جنوب حرکت کنید تا خیابان حاتمی را در سمت چپ خود ببینید.

رفتن با تاکسی: ایستگاه تاکسی‌های شوش و مولوی هم هر دو به این کاروانسرا نزدیک هستند و تقریبا از هر جایی در تهران می‌توان با تاکسی خود را به اینجا رساند.

رفتن با ماشین شخصی: اما برای خودروهای شخصی کار سخت‌تر می‌شود. جدا از شلوغی و ترافیک سرسام آور منطقه، این کاروانسرا در هر دو طرح‌های ترافیکی قرار دارد و ورود به آن شامل جریمه می‌شود. برای پارک خودرو هم باید به سراغ پارک حاشیه‌ای بروید یا می‌توانید از نزدیک‌ترین پارکینگ در انتهای خیابان انبار گندم استفاده کنید.

آدرس کاروانسرای خانات: تهران، خیابان مولوی، چهارراه مولوی، خیابان صاحب جمع، خیابان حاتم

شماره تماس: 02133128141

ساعات فعالیت: از شنبه تا چهارشنبه 9 الی 17 / پنجشنبه و جمعه 9 الی 15

چه زمانی می‌توانم از کاروانسرا دیدن کنم؟

خوشبختانه بازدید از این ساختمان رایگان است؛ نه نیازی به بلیط است و نه ورودی. کافی است در ساعات کاری این کاروانسرا که اکنون دیگر تبدیل به بازار شده به سراغ آن بروید. این مکان از شنبه تا چهارشنبه از ساعت نه صبح الی هفت عصر و در روزهای پنجشنبه و جمعه از ساعت نه صبح الی سه بعد از ظهر فعال است.

شما می‌توانید بدون هیچ مشکلی به اینجا بروید، عکاسی کنید و اگر دلتان خواست دست به جیب شوید و با کمی خشکبار به منزل برگردید. البته در این کاروانسرا یک سفره‌خانه سنتی هم افتتاح شده است که می‌توان ساعاتی را در آن نشست و از فضای قاجاری آن لذت برد.

اگر زمانی به تهران سفر کردید حتما از این کاروانسرای قدیمی هم دیدن کنید. این را هم به‌یاد داشته باشید که می‌توانید برای اجاره خانه روزانه در تهران به سایت پینورست سر بزنید.

کاروانسرای خانات در گذر زمان

کسی دقیقا نمی‌داند اولین بار چه کسی اینجا را ساخته است. با توجه به سبک معماری و اینکه اولین بار این کاروانسرا در سال 1270 و در نقشه شهری میرزا ابوالقاسم نجم‌الملک دیده شد ساخت آن را به ناصرالدین شاه ربط می‌دهند.

در آن زمان مرز جنوب شهر تهران به خیابان مولوی محدود می‌شد و پایین‌تر از آن دیگر خارج از شهر بود. اما خب تهران در حال رشد بود و حصار قدیمی که متعلق به عهد صفوی بود خراب شد و به کمی پایین‌تر و خیابان شوش منتقل شد. از این به بعد تهران از خیابان شوش شروع می‌شد و کاروانسرا هم درون شهر قرار گرفت. حدود سال 1289 این ساختمان به خانواده اردهالی فروخته شد. خانواده‌ای که همگی از تاجران مشهور فرش در ایران بودند. هنوز هم مالک این کاروانسرا خانواده اردهالی هستند.

اما در سال 1357 این ساختمان دچار آتش‌سوزی بزرگی شد. آتش سوزی‌ای که آسیب زیادی به بنا زد اما خوشبختانه به در ورودی آن آسیبی نرسید. در سال 1382 خانواده اردهالی تصمیم گرفت تا این مکان را با کمک سازمان میراث فرهنگی ترمیم و بازسازی کند تا تبدیل به مرکزی برای برگزاری آیین‌های فرهنگی تبدیل شود. ترمیمی که تا سال 1387 طول کشید و در نهایت در سال 1388 جشن ملی نوروز در همین‌جا برگزار شد.

بیشتر بخوانید: ابن بابویه ؛ دومین قبرستان بزرگ تهران کجاست؟

اینجا قرار بود محلی برای عرضه محصولات فرهنگی و صنایع دستی باشد اما در نهایت تبدیل به بورسی برای خرده‌فروشان و عمده‌فروشان خشکبار شد.

با توجه به قدمت، زیبایی و البته بزرگی، این کاروانسرا لوکیشن خوبی برای ساخت فیلم‌های مختلفی هم بوده است. به عنوان مثال فیلم یکی از ما دو نفر، سریال برادر جان و پرده‌نشین همگی در این کاروانسرا ضبط شده‌اند.

معماری کاروانسرای خانات

همانطور که بالاتر گفتیم این ساختمان در زمینی ناقص بنا شد اما بنا به گونه‌ای چهار گوش و متقارن ساخته شد تا این نقص دیده نشود. در ابتدای امر در بزرگ و چوبی را می‌بینید که با 40 گل میخ مستحکم شده است. دری که درون خود دری کوچک‌تر دارد تا برای عبور و مرور افراد نیازی نباشد تمام این حجم سنگین را حرکت داد.

وارد این کاروانسرا که بشوید با حیاطی چهارگوش روبه‌رو می‌شوید که چهار حوض با چهار باغچه در کنار آن‌ها در مرکز حیاط قرار دارند. این چهار حوض در مرکز به یک سکوی بلند می‌رسند که در واقع همان بارانداز بوده است. یعنی جایی که همسطح با ارتفاع چهارپایان بود تا بتوان راحت‌تر بارها را خالی کرد.

در هر ضلع این حیاط 13 حجره وجود دارد که در نهایت 52 حجره را تشکیل می‌دهند. دو حجره هم در کنار درب ورودی اصلی قرار دارد که جمعا 54 حجره می‌شوند. تمام حجره‌ها به یک اندازه و یک شکل ساخته‌اند. هر حجره طاقی گنبدی دارد تا از برف، باران و آفتاب در امان باشد. هر کدام از حجره‌ها برای خود آتشدانی داشتند تا هر مسافر در صورت لزوم برای خود آتشی برپا کند. در پشت حجره‌ها نیز محلی برای نگهداری چهارپایان قرار داشت که در معماری چیزی کم از خود ساختمان اصلی ندارد.

بیشتر بخوانید: باغ ملی ؛ اینجا همه چیز رنگ و بوی تاریخ دارد

این کاروانسرا با چوب، سنگ، آجر و گچ ساخته شده و مانند ساختمان‌های قدیمی وقتی وارد آن می‌شوید به نظر می‌آید که آسمان برای شماست. این ساختمان در جایی ساخته شده بود که هم دسترسی خوبی به امکانات شهری مانند حمام و بازار داشته باشد و هم به مراکز مذهبی مانند مسجد نزدیک باشد.

شما ساکن شهر تهران هستید؟ اگر جوابتان مثبت است تا پیش از خواندن این مطلب از کاروانسرای خانات دیدن کرده‌ بودید؟ اگر هم مسافر تهران بودید آبا به اینجا سر زدید؟ چه چیزی در مورد معماری این بنا نظر شما را به خودش جلب کرد؟ آیا مغازه خاصی وجود دارد که همیشه از آن خرید کنید و بخواهید به بقیه هم پیشنهادش کنید؟ حتما نظرتان را برای ما بنویسید.

اگر اهل سفر باشید باید خوب بدانید که پیدا کردن محل اقامت مناسب یکی از دغدغه‌های هر شخص در سفر است. شما می‌توانید با رزرو اقامتگاه در پینورست خیال خودتان را از این بابت راحت کنید. اجاره انواع محتلف اقامتگاه از کلبه جنگلی و خانه روستایی تا اجاره ویلا با پارکینگ بزرگ در پینورست ممکن است.

محمد عمرانی

من محمدم. عاشق عکاسی و کسی که می‌نویسه چون دوست داره یاد بگیره. برای من نوشتن مثل یک کلاس می‌مونه که چیزای جدیدی یاد میگیرم ازش. بر خلاف اینکه آدم کم‌حرفی هستم، نوشتن برام خیلی راحت‌تره البته نه درباره خودم