مسجد جامع کرمان ؛ تاریخ را از زبان در و دیوار اینجا بشنوید

مسجد جامع کرمان فقط یکی از صدها دیدنی استان پهناور کرمان است. این مسجد از چندین قرن پیش با دست و پای شکسته و صورتی خون‌آلود و زخم‌خورده از اتفاقات آن دوران خودش را به زمان حال رسانده است.

مسجد جامع کرمان یا مسجد جامع مظفری هم روایتگر رخدادهای تاریخی تلخ و شیرین گذشته است، هم با معماری خارق‌العاده خود قد علم کرده است و به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مسجد‌های ایران حرفی برای گفتن دارد با ما همراه باشید تا در این مطلب پینورست با گذر از خیابان‌های شلوغ مرکز شهر کرمان به این بنای تاریخی ارزشمند سری بزنیم و از گوشه و کنار آن دیدن کنیم.

معرفی مسجد جامع کرمان

اگر گشت‌وگذاری در شهرهای مختلف کشورمان کرده باشید متوجه خواهید شد که مسجد‌های جامع خیلی معروف و تاریخی در شهرهایی مثل اصفهان، یزد، شیراز، تبریز و … وجود دارد. استان کرمان هم از این قاعده مستثنا نیست. مسجد جامع کرمان یا مسجد جامع مظفری یکی از تاریخی‌ترین مسجد‌های جامع ایران است. این مسجد حدود ۷۰۰ سال قدمت دارد و با معماری جذاب و خیره‌کننده خود در قلب شهر کرمان و ابتدای خیابان دکتر شریعتی دلبری میکند! 

این مسجد در ضلع غربی میدان شهدا معروف به میدان مشتاقیه قرار گرفته و دسترسی به آن از هر نقطه کرمان که باشید بسیار راحت است. مسجد جامع کرمان در زمان حکومت امیر مبارزالدین محمد مظفر در دوره حکومت مظفریان در سال ۷۵۰ هجری قمری ساخته شد. به همین خاطر از آن زمان به مسجد جامع مظفری هم معروف شده است.

روی نقشه ببینید!

مسجد جامع کرمان لقب و عنوان یکی از قدیمی‌ترین مسجد‌های ایران را با خود یدک می‌کشد و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی نام خود را در فهرست آثار ملی ایران برای همیشه جاودانه کرد.

اگر معماری بی‌نظیر و خاص مسجد را کنار بگذاریم چیزی که این روزها اهمیت این مسجد را بیشتر و آن را تبدیل به یکی از تماشایی‌ترین آثار تاریخی شهر کرمان كرده حوادث و اتفاقاتی است که در طول تاریخ در اینجا اتفاق افتاده است. مسجد جامع کرمان با زبان بی‌زبانی و مثل یک کتاب تاریخ روایتگر اتفاقاتی است که در قرن‌های گذشته به سر مردم دوست‌داشتنی این دیار آمده است. 

تاریخچه و رخدادهای تاریخی مهم این مسجد

آل مظفر یا مظفریان که امیر مبارزالدین محمد مظفر در آن زمان موسس آن‌ها محسوب می‌شد سلسله پادشاهی بودند که در قرن هشتم هجری و فاصله بین حمله مغول‌ها و یورش تیمور به ایران حکومت می‌کردند. این خاندان جاکم و فرمانروای بیشتر نواحی جنوبی کشور و زمانی کل ایران به‌ جز خراسان بودند. 

داستان ساخت این بنای ارزشمند یعنی مسجد جامع کرمان از این‌ قرار است که محمد مظفر پادشاه آن زمان به‌شدت درگیر جنگ با قوم جرمان و اوغان بود. او با خودش نذر کرده بود که اگر در نبرد با این گروه پیروز شد و جان سالم بدر برد یادگار و میراث ارزشمندی از خودش به جا بگذارد.

در نهایت جنگ و درگیری به سود آل مظفر به پایان رسید و با پیروزی ارزشمندی که محمد مظفر در آن زمان به دست آورد، تصمیم گرفت تا مسجدی در حوالی شهر کرمان بسازد. این مسجد به طور کامل با درآمد شخصی خود امیر مبارزالدین محمد مظفر ساخته شد. در منبع‌ها و سندهای قدیمی هم به این موضوع اشاره شده که او هزینه ساخت این مسجد باشکوه را از درآمد حاصل از فروش محصولات کشاورزی زمین‌هایی که در میبد داشت پرداخت کرده است.

مسجد جامع کرمان در زمان ساخت خارج از محدوده شهر کرمان و در حوالی دروازه زرند بود؛ اما امروزه دورتادور آن محاصره‌ شده و به یکی از نقاط پررفت‌وآمد‌ کلان‌شهر کرمان تبدیل شده است. جالب است بدانید پس از ساخت مسجد جامع کرمان از مولانا عفیف الدین دعوت شد تا برای اقامه نماز به این مسجد بیاید.

از آن زمان تا به امروز حدود ۷۰۰ سال می‌گذرد و مسجد جامع کرمان بارها به دلایل مختلف تخریب شد؛ اما دوباره مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت تا تبدیل به یکی از زیباترین نمادهای تاریخی شهر کرمان بشود.

بیشتر بخوانید: گنبد جبلیه ؛ تاریخی نامعلوم پشت بنای ۸ضلعی

این مسجد که در میانه‌های قرن هشتم هجری ساخته شده در زمان حکومت شاه‌عباس صفوی توسط فردی به اسم شاهرخ نامی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. علاوه بر این با توجه به خطوط و آثاری که در جاهای مختلف این بنا خودنمایی می‌کند مورخان و باستان‌شناسان باور دارند که مسجد در دوران زندیه هم توسط فردی به نام محمدتقی خان درانی مرمت شده است.

حتما شما هم داستان حمله آقا محمدخان قاجار به کرمان را شنیده‌اید؛ داستانی که چیزی جز وحشی‌گری و آدم‌کشی برای گفتن ندارد! آقا محمدخان قاجار در حمله به شهر کرمان با استفاده از توپ‌های جنگی آسیب زیادی به سردر شرقی مسجد جامع کرمان وارد کرد.

در اقدامی دیگر و این بار در مهرماه سال ۱۳۶۷ یعنی درست در بحبوحه انقلاب اسلامی ایران و درگیری بین طرفداران شاه و انقلابی‌ها گروهی از خرابکاران ضدانقلاب مسجد جامع کرمان را به آتش کشیدند و شروع به ضرب‌وشتم و کشتار مردم بی گناه کردند. البته در طول سال‌ها همه این خرابی‌ها بازسازی شد و چیزی از شکوه و عظمت این بنای تاریخی کم نشده است.

معماری مسجد و بخش‌های مخلتف آن

مسجد‌های ایران به چهار دسته شبستانی، چهار طاقی، چهار ایوانی و ایوانی تقسیم می‌شود. در این بین مسجد جامع کرمان یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های مسجد چهار ایوانی در کشور است. آرتور پوپ، باستان‌شناس معروف آمریکایی این مسجد را به‌عنوان یکی از مفاخر معماری اسلامی – ایرانی می‌داند. مصالح به‌کار رفته در ساخت این مسجد بیشتر سنگ، گچ، آجر و کاشی‌های رنگارنگ است.

مسجد جامع کرمان دارای سه در ورودی در ضلع‌های شمالی، شرقی و غربی است. برای قدم گذاشتن به مسجد باید پله‌ها را به‌طرف پایین طی کنید و چند متر از سطح خیابان‌های اطراف پایین‌تر بروید. به خاطر همین شیوه ساخت و ارتفاع پایین مسجد نسبت به خیابان، در همان ابتدای ورود به مسجد جامع مظفری به‌خوبی حس می‌کنید که خبری از سروصدا و ترافیک خیابان‌های اطراف نیست.

این مسجد از چهار ایوان و یک صحن تشکیل شده است. طول صحن مسجد ۶۶/۵ متر و عرض آن ۴۹ متر است. درمجموع صحن مسجد حدود ۳۲۶۰ متر مربع مساحت دارد.

سردر ضلع شرقی مسجد با کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر و طرح و نقش‌های متنوع اسلامی و آیات قرآن که بر گوشه‌و‌کنار آن نقش بسته‌ یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های مسجد جامع کرمان است. درست در بالای این سردر یک ساعت قرار دارد که زیبایی‌های این بخش را تکمیل کرده است.

بیشتر بخوانید: باغ شاهزاده ماهان ؛ وقتی بشر معجزه خلق می کند

جدا از کاشی‌کاری‌های جذاب، مقرنس‌کاری‌های سردر شرقی مسجد هم واقعا دیدنی است. در دو طرف در ورودی بزرگ مسجد که در این قسمت قرار گرفته دو ستون به شکل پیچک از جنس سنگ خواهید دید. روی آن‌ها با گچ پوشانده شده و روی این گچ‌ها هم با کاشی‌های کوچک تزئین شده است.

به عقیده بعضی از کارشناسان محراب که در ایوان ضلع غربی مسجد جامع قرار گرفته ارزشمندترین بخش این بنای تاریخی است. در کاشی‌کاری معرق محراب به زیبایی از رنگ زرد استفاده شده. حاشیه محراب هم با سنگ‌های مرمر سبز با خطوط و نقش‌های بسیار زیبا پوشانده شده است. در بالای محراب و درست در انتهای خطوط قرآنی نام آفریننده این بخش از مسجد یعنی خواجه تمنکین از معماران اصفهانی نوشته شده است.

درست در ایوان ضلع غربی و پشت محراب مسجد، مرقد ملابمانعلی راجی کرمانی، شاعر پر آوازه اهل‌بیت قرار گرفته است. اگر به ادبیات و شعر علاقه دارید می‌توانید اشعار این شاعر را در کتاب او به اسم حمله حیدری بخوانید.

دیدنی‌های نزدیک به مسجد جامع کرمان

کرمان بیش از ۶۶۰ اثر ثبت شده ملی دارد و مسجد جامع این شهر تنها یکی از آن‌ها است! در شهر کرمان و تنها به فاصله چند خیابان آن‌‌طرف‌تر از مسجد جامع می‌توانید از دیدنی‌های جذاب دیگری مثل مسجد وکیل، قلعه دختر، حمام گنجعلی خان و موزه زرتشتیان کرمان دیدن کنید یا گشت‌وگذاری در بازار مظفریه (بازار کرمان) که طولانی‌ترین راسته‌بازار کشور است داشته باشید. 

بیشتر بخوانید: سوغات کرمان ؛ از خوردنی‌های خوشمزه تا صنایع‌دستی رنگارنگ

شما تا به حال از مسجد جامع کرمان دیدن کردید؟ به نظر شما هم کاشی‌کاری‌ها و تزئینات این مسجد بسیار زیبا و خارق‌العاده است؟ از دیدنی‌های نزدیک به مسجد به کدام سر زدید؟ حتما نظر و تجربه خودتان را از دیدن این مسجد تاریخی برای ما بنویسید.

افراد زیادی به سفر رفتن و دیدن مکان‌های جدید علاقه دارند. اما انتخاب محل اقامت همیشه یکی از دغدغه‌های این افراد است. اگر در حال برنامه‌ریزی برای سفر هستید می‌توانید با اجاره اقامتگاه در پینورست خیال خودتان را راحت کنید. امکان اجاره انواع مختلف اقامتگاه از ویلای ساحلی و آپارتمان تا اجاره بوم گردی با غذا در این سایت وجود دارد.

محمدرضا قاسم شیرازی

دانشجوی ژنتیک دانشگاه اصفهان - عاشق روانشناسی و نویسندگی
من خستگی ناپذیرم؛ خستگی ناپذیر از سفر کردن، دیدن چیزهای جدید و نوشتن