باغ فین کاشان ؛ باغ ایرانی پر از قصه

شهر کاشان با اینکه نسبتا شهر کوچکی است اما بناهای تاریخی زیادی را در خودش جای داده. باغ فین کاشان یکی از معروف‌‌ترین دیدنی‌های تاریخی این شهر است. تقریبا همه ایرانی‌ها به‌خاطر قتل معروفی که زمان‌های قدیم در حمام باغ رخ داده، اسم اینجا را شنیده‌اند.

باغ فین کاشان هم جزوی از آثار ملی هم جزوی از ۹ باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی است. داخل این باغ زیبا و سرسبز دیدنی‌های زیادی مثل خلوت کریمخانی، حوض جوشان،‌موزه ملی کاشان، شترگلوی قاجاری، تقسیم‌گاه آب وجود دارد.

با ما در این مطلب پینورست همراه باشید تا گشتی در این باغ ایرانی بزنیم و همه چیز را در مورد آن بگوییم.

معرفی باغ فین کاشان

از گذشته‌های دور محله‌ فین به‌خاطر وجود چشمه و نهر آب سرسبز و آباد بوده. وجود چنین منطقه‌ سرسبزی در دل شهر کویری کاشان غنیمت بود. به همین دلیل از همان زمان فین محل رفت‌و‌آمد و زندگی اشراف بود. علت نامگذاری باغ هم همین است. اگر چه به‌خاطر دیوارهای بلند دور‌تا‌دور باغ و برج و باروها و ظاهر مجلل  به «باغ شاه» هم معروف بوده.

کلمه‌ فین هم از نوعی کلاه مردانه در آن منطقه به نام  فینه می‌آید. البته بعضی‌ها می‌گویند که به‌خاطر قرار گرفتن محله در انتهای شهر، به آن پین به معنای پایان می‌گفتند. اما باغ فین امروزی باغ نو است. کمی دورتر بقایایی از باغ کهنه که در دوره‌ مغول‌ها پررونق بوده قرار گرفته.

باغ که از زمان‌های دور محل رفت‌و‌آمد اعیان و اشراف بوده طبیعی است که نمونه‌ کاملی از معماری باغ ایرانی باشد. تک تک عناصر آب، تقارن، کاشت دقیق گیاهان و عمارت مرکزی که از ویژگی‌های باغ ایرانی است در این باغ در سطح بالایی از زیبایی دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: خانه اخوان کاشان کجاست ؛ عمارتی تاریخی یا خانه بازسازی شده؟

امروزه بخشی از باغ تبدیل به چایخانه شده. پیشنهاد می‌کنیم شربت گلاب و بستنی سنتی کاشان را امتحان کنید و از طعم آن در فضای زیبای باغ لذت ببرید.

مسیرهای دسترسی و اطلاعات بازدید

باغ فین کاشان در خیابان امیرکبیر قرار دارد. در مرکز شهر که چهارراه آیت‌الله کاشانی نام دارد، ایستگاهی برای تاکسی‌هایی با مقصد باغ فین وجود دارد. برای استفاده از اتوبوس می‌توانید با خط فین کوچک به باغ فین برسید. فاصله‌ی چهارراه آیت الله کاشانی تا باغ فین با تاکسی یا ماشین شخصی حدود 10 دقیقه و  با اتوبوس حدود 20 دقیقه است.

باغ فین از ساعت 9 صبح تا ۴ عصر باز است. هزینه بلیط ورودی برای گردشگرهای داخلی 5000 تومان و برای گردشگ‌های خارجی 50000 تومان است.

اگر به اطلاعات بیشتری نیاز دارید می‌توانید با مجموعه تماس بگیرید.

شماره تماس: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۱۰

تاریخچه و اتفاقی که در گذشته افتاده

درباره‌ تاریخ ساخت باغ فین کاشان روایت‌های زیادی وجود دارد. اما همان‌طور که پیش‌تر گفتیم وجود چشمه‌ فین آغاز آبادی محله‌ فین و دلیل ساخته شدن بنای اولیه‌ باغ شد. در طول زمان پادشاهان مختلف به جزئیات و متعلقات بنای اصلی اضافه کردند. رد تاریخی بسیاری از نام‌هایی که بارها در تاریخ شنیده‌ایم بر این باغ دیده می‌شود و درختان این باغ شاهد داستان‌های زیادی از گذشته‌ ما بوده‌اند. در ادامه خلاصه‌ای از این داستان‌ها را می‌شنوید.

زمان پادشاهی اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، قدیمی‌ترین تاریخی است که برای باغ فین در نظر گرفته شده. روایت‌های دیگری هم وجود دارد که ساخته شدن باغ را به دوره‌های آل بویه یا ایلخانی نسبت می‌دهد. اما اولین جایی که به صورت مکتوب در آن از باغ فین صحبت شده در آثار مربوط به دوره‌ پادشاهی عمرولیث صفاری است. در این آثار از باغی آباد با چشمه‌ پر آبی در کنارش در میان کویر صخبت شده است.

در اواخر حکومت مغول‌ها بر ایران زلزله‌ بزرگی باعث خراب شدن باغ کهنه شد. شاه عباس بزرگ دستور ساختن باغ دیگری را داد و باغ نو به سرعت شروع به کامل شدن کرد. به همین دلیل است که مهم‌ترین ساختمان‌های باغ نو در دوره‌ صفوی ساخته شده. مثلا کوشک صفوی، بنای سردر ورودی و یکی از حمام‌های باغ در دوره‌ پادشاهی شاه عباس دوم و شاه صفی ساخته شده. شاه سلیمان هم دستور ساختن صفه‌ای در اطراف چشمه‌ فین را داد که همین کار باعث تغییر نام چشمه به چشمه‌ی سلیمانیه شد.

بعد از دوران صفویه ایران درگیر حمله‌ افغان‌ها و لشکرکشی‌های نادرشاه شد. به همین دلیل در آن زمان باغ فین زیاد مورد توجه نبود. همین کم توجهی و تعدادی زلزله‌ پی‌در‌پی باعث شد تا ساختمان‌های باغ تخریب شود.

بیشتر بخوانید: سرگذشت متفاوت خانه بروجردی ‌ها و علی مریم معمار

در دوره‌ زندیه  این ساختمان‌ها مرمت شد و بنای خلوت کریمخانی هم به باغ اضافه شد. اما دومین دوره‌ طلایی باغ دوره‌ی قاجار بود. به دلیل زندگی کردن داماد فتحعلی‌‌شاه در باغ ساختمان‌های زیادی به باغ فین اضافه شد.

به چهار برج نگهبانی که در دوره‌ صفوی ساخته شده بود سه برج دیگر اضافه شد. ساختمان خلوت نظام‌الدوله که در واقع حرمسرا و اندرونی بود هم در خارج از فضای باغ ساخته شد. علاوه بر این گیاهان باغ هم در این دوره در بهترین حالت خود قرار داشتند. هر چند پس از مرگ فتحعلی شاه توجه کمتری به ظاهر باغ فین شد. ولی پررنگ‌ترین اتفاق تاریخی این باغ که دلیل معروفیت امروز آن هم است در همین دوره اتفاق افتاد.

زمانی که ناصرالدین‌شاه قاجار اداره‌ حکومت را از مادرش مهدعلیا دریافت کرد، میرزاتقی خان امیرکبیر با عنوان صدر اعظم کمک‌های بسیاری برای پیشرفت کشور به شاه کرد. ولی اقداماتش با مذاق مهدعلیا و بقیه‌ی افراد دربار سازگار نبود. بنابرین با توطئه‌‌ مادر شاه و به دستور پادشاه، امیرکبیر در یکی از حمام‌های باغ فین به قتل رسید.

شاید نحسی خون صدراعظم بود که پس از آن باغ فین رو به افول رفت. بعضی بناها به کلی تخریب شد، سنگفرش باغ که قدم‌های مهمی از تاریخ را در دل خود داشتند از بین رفتند و از استخر میان باغ هم اثری باقی نماند.

در دوره‌ رضاخان پهلوی باغ فین به ثبت ملی رسید. بعد از آن اقدامات مهمی برای بازسازی باغ انجام شد و در دوره‌ محمدرضاشاه موزه‌ ملی کاشان روی خرابه‌های خلوت نظام‌الدوله ساخته شد.

موزه ملی کاشان

موزه‌ ملی کاشان از زمانی که افتتاح شد تا امروز مشغول به کار است. در این موزه که از سه بخش مردم‌شناسی، باستان‌شناسی و صنایع‌دستی تشکیل شده می‌توانید آثار مفرغ، سرامیک، پوشاک، خط، کتابت و انواع بافته‌های مربوط به تمدن‌های سیلک، حسنلو و لرستان را ببینید.

موزه از ساعت 9 صبح تا ۴ عصر باز است.  به جز موزه، عمارت بادگیر هم به‌عنوان کتابخانه‌ عمومی کاشان مورد استفاده قرار می‌گیرد. کتابخانه‌ امیرکبیر از ساعت 8 صبح تا ساعت ۲:۳۰ ظهر مشغول به کار است.

بهترین فصل برای بازدید از باغ فین کاشان

باغ فین نمونه‌ای عالی از الگوی معماری باغ ایرانی است. بنابراین همان‌طور که انتظار می‌رود در فصل بهار سرسبزتر است. ضمن اینکه اگر در اردیبهشت ماه به کاشان سفر کنید، فرصت دیدن فستیوال گلاب‌گیری را هم پیدا می‌کنید. البته اوایل پاییز هم به خاطر خنکی هوا زمان مناسبی برای سفر به کاشان است.

پیشنهاد می‌کنیم حداقل یک نیم‌روز را به بازدید از باغ فین اختصاص دهید. احتمالا پیاده‌روی در این باغ بزرگ و دیدن تعداد زیادی ساختمان قدیمی و موزه شما را کمی خسته کند. پیاده‌رو خیابانی که به باغ می‌رسد پر از تخت‌هایی برای نشستن و دکه‌هایی است که بلال و آش و چایی و تخمه می‌فروشند. قطعا نشستن کنار جوی‌های پرآب و وزیدن نسیم خنکی که عطر باغ را به همراه دارد خستگی را از تنتان جدا می‌کند. 

معماری و بخش‌های مختلف باغ فین کاشان

وقتی از فضای بیرون باغ به آن نگاه کنیم چیزی که می‌بینیم دیوارهای بلند و ضخیمی است که برج‌های نگهبانی در اطراف آن ساخته شده. همین دیوارهای بلند ذهن را برای مواجه شدن با شکوه و عظمت باغ آماده می‌کند. عمارت سردر در ورودی باغ قرار گرفته. این عمارت در دوره‌ صفوی ساخته شده و تالار آن نقش اتاق انتظار برای مراجعه‌کنندگان را داشته. در طبقه‌ اول، هشتی و تالار و تعدادی اتاق وجود دارد و در طبقه‌ دوم چهار ایوان ساخته شده که به کل باغ مشرف است.

همان‌طور که می‌دانید کاشان به‌خاطر قرار گرفتن در مرکز ایران آب‌و‌هوای خشکی دارد. تضاد رنگ خاک و کاه‌گل با سبزی درخت‌های باغ و صدای آب اولین چیزی است که شما را شگفت‌زده خواهد کرد. به طور کلی در ساختن باغ فین آب یکی از اصلی‌ترین عنصرها بوده. این آب هم همان‌طور که گفتیم از طریق چشمه‌ سلیمانیه تامین می‌شده.

آب چشمه قبل از ورود به باغ در استخر بزرگی جمع می‌شده و سپس به خاطر تفاوت ارتفاع بین سطح آب استخر و زمین در سرتاسر باغ پخش می‌شده. انتقال آب از طریق لوله‌های سفالی به نام تنبوشه صورت می‌گرفته که در سرتاسر باغ زیر زمین قرار داشته.

آخر تنبوشه‌ها بسته بوده و این باعث می‌شده آبی که با فشار وارد لوله‌ها می‌شده از سوراخ‌هایی که در محل فواره‌ها کار گذاشته شده بیرون بزند. با همین راهکار آب به شکل‌های مختلف در باغ استفاده می‌شده. یکی از شکل‌های استفاده از آب، حوض‌ها هستند. مثلا حوض جوشان تعداد 160 حفره دارد که نصف آن‌ها برای ورود آب و نصف دیگر برای خروج آب بوده و این باعث ایجاد تعادل و جلوگیری از سرریز شدن آب می‌شده.

حوض جوشان در گذشته کاشی‌هایی شبیه به طرح قالی‌های کرمان داشته و هر کدام از فواره‌ها به جای یکی از گل‌های قالی بوده. متاسفانه این کاشی‌ها در دوره‌ پهلوی کنده شد. یکی دیگر از حوض‌های باغ که در دوره‌ قاجار ساخته شده حوض دوازده فواره است که به شکلی که پیش‌تر اشاره کردیم فواره‌های آن همواره با فشار کار می‌کنند.

بیشتر بخوانید: باغ تالار نیاسر کاشان – توقف‌گاه خوش آب و هوای شاهزاده‌های صفوی

آب چشمه سلیمانیه برای حمام‌ها هم استفاده می شده. باغ فین دو حمام دارد. حمام سلطنتی در دوره‌ قاجار ساخته شده و متصل به آن حمام کوچک‌تری هم برای خدمه وجود داشته که مردم عادی بعضی روزها از آن استفاده می‌کردند. این حمام تمام بخش‌های سربینه، بینه، میان‌در و گرمخانه را دارد و در قسمت اصلی آن اتاق‌هایی به عنوان اتاق حجامت، اتاق شاه‌نشین و حوض‌هایی با آب گرم، آب سرد و آب نیم‌گرم وجود داشته.

حمام دیگر که قدمت بیشتری هم دارد حمام صفوی است. قتل امیرکبیر، صدراعظم معروف قاجار هم در همین حمام اتفاق افتاده و به همین دلیل به آن حمام امیرکبیر می‌گویند. اجزای اینجا با حمام سلطنتی تفاوتی ندارد و فقط در اندازه‌ کوچک‌تری ساخته شده. 

در مرکزی‌ترین نقطه‌ باغ عمارت کوشک صفوی قرار دارد. در طول دوران پادشاهی صفویان به جزئیات این ساختمان اضافه شده. بنای اولیه کوشک در دوره‌ شاه عباس اول ساخته شده و در واقع قصر کوچکی برای مهمانی و مراسم‌ تشریفاتی بوده. جوی‌های آبی که از کنار کوشک می‌گذرند به حوض دوازده فواره منتهی می‌شوند. ساختمان کوشک چهارضلعی و چهارطبقه است.

متاسفانه بر اثر زلزله بخش‌های زیادی از ساختمان خراب شده اما با دیدن آن می‌توان جشن‌ها و مهمانی‌های شاهانه‌ای که در آن برگزار می‌شده را تصور کرد. در این جشن‌ها خانم‍‌ها در طبقه‌ بالا حضور داشتند و از طریق ایوان‌ها مراسم را تماشا می‌کردند.

این عمارت با نقاشی‌های زیبایی تزئین شده بوده که بخشی از آن در جریان حمله‌ افغان‌ها تخریب شد و بخش دیگر در دوره‌ قاجار با گچ پوشانده شد. در وسط طبقه‌ اول حوضی وجود دارد که به شترگلو معروف است. زیر حوض لوله‌ای به شکل حرف S وجود دارد که انتهای آن بسته است. آب بعد از وارد شدن به این لوله با فشار از خروجی آن که در داخل حوض است خارج می‌شود و به نظر می‌رسد چشمه‌ای در داخل حوض در حال جوشیدن است.

جالب ایت بداند که بین مردم عقیده‌ای وجود دارد که اگر سکه‌ای داخل حوض انداختیم و سکه در سوراخ وسط حوض افتاد به آرزوی خود می‌رسیم.

کوشک دیگری هم در باغ وجود دارد که در دوره‌ قاجار ساخته شده که باغ را از شکل متقارن خارج کرده و به صوفه فتحعلی شاهی یا شترگلو فتحعلی‌شاه مشهور است. این کوشک به‌خاطر اتاق‌ها و حوضخانه بیشتر جنبه‌ مسکونی داشته. سقف این عمارت با نقاشی‌هایی از صنیع‌الملک غفاری نقاشی شده که داستان‌هایی از بزم‌های شاهانه، شکارگاه، قصه‌های قرآنی، وقایع باغ و 18 پسر فتحعلی‌شاه را روایت می‌کند.

امروزه بسیاری از این نقاشی‌ها از بین رفته و به کمک عکس‌هایی که از آنها پیدا شده در حال مرمت هستند. در کنار کوشک قاجاری چشمه‌ سلیمانیه به سه قسمت تقسیم می‌شود و به بخش‌های مختلف باغ هدایت می‌شود. به این قسمت چشمه زنانه می‌گفتند.

در قسمت دیگری از باغ به دستور محمدشاه قاجار ساختمان شاه‌نشین یا پنجدری ساخته شده. در این ساختمان اتاق‌های گوشواره برای سکونت خدمه ساخته شده بود و با پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی تزئین شده. در وسط این ساختمان هم حوضی قرار داشته. برای اینکه رطوبت حوض به اتاق آسیبی وارد نکند، پشت دیوارها لوله‌هایی برای ایجاد جریان هوا قرار داده بودند.

دیدنی‌های اطراف باغ فین کاشان

تپه سیلک

شما با کمی پیاده‌روی می‌توانید به تپه سیلک که در خیابان امیرکبیر قرار دارد برسید. اینجا اولین تمدن شهرنشین در قسمت مرکزی ایران محسوب می‌شود. این اثر تاریخی از گل رس و سفال ساخته شده و در زمان باستان عبادتگاه یا زیگورات بوده است.

خانه طباطبایی‌ها

این خانه یکی از خانه‌های تاریخی و ارزشمند کاشان و ایران محسوب می‌شود. خانه طباطبایی‌ها در محله تاریخی سلطان امیراحمد قرار دارد. معماری، گچ‌بر‌ی‌ها و در کل تزئینات داخلی و بیرونی این خانه آنقدر دیدنی و زیباست که دل هر بازدید‌کننده‌ای را می‌برد.

مسجد آقا بزرگ

این مسجد با معماری و تزئینات زیبایی که دارد به یکی از باشکوه‌ترین مسجد‌های دوران قاجار تبدیل شده. این مسجد بزرگ دارای بخش‌های مختلفی است و هر بخش زیبایی خاص خودش را دارد و با دقت زیادی تزئین و ساخته شده.

حمام سلطان امیر احمد

این حمام قدیمی نمونه‌ای زیبا و دیدنی از حمام‌های ایرانی است. احتمالا در عکس‌های مربوط به شهر کاشان عکس‌هایی از یک پشت‌بام که گنبد‌های کوچک و بزرگی دارد را دیده‌اید. این عکس‌ها مربوط به پشت‌بام همین حمام است. پس دوربین عکاسیتان را فراموش نکنید که با خود ببرید.

شما تا به حال به شهر کاشان سفر کرده‌اید؟ از باغ فین دیدن کردید؟ به نظر شما کدام بخش از این باغ بزرگ و دیدنی از همه جالب‌تر است؟ آیا در حوض معروف آن هم سکه انداختید؟ از کدام دیدنی‌های نزدیک به باغ دیدن کردید؟ حتما نظر و تجربه خودتا را برای ما بنویسید.

اگر اهل سفر و دیدن جاهای جدید هستید و قصد دارید که برای سفر بعدیتان برنامه‌ریزی کنید می‌توانید برای رزرو اقامتگاه به صورت آنلاین در شهر مورد نظرتان به سایت پینورست سر بزنید. انواغ مختلف اقامتگاه از کلبه جنگلی و خانه روستایی تا ویلا استخردار خاص در این سایت برای شما گلچین شده است.

دنا منتظر

من دنا هستم.
شیراز به دنیا اومدم، اصفهان بزرگ شدم و یزد درس خوندم.
رشته‌م گردشگری بوده و عاشق آشپزی، سفر و داستان تعریف کردنم.
همه اینا باعث شده مشتاق بشم به اینکه با نوشتن داستان‌هام رو برای آدم‌ها تعریف کنم.