مسجد کبود تبریز ؛ فیروزه جهان را ببینید!

استان آذربایجان و شهر تبریز از حدود ۶۰۰ سال پیش تا الان یکی از رویایی‌ترین مسجدهای جهان را دارد. مسجد کبود که در بین محلی‌ها به گوی مچید معروف است از پیچ‌وخم‌های پر از فراز و نشیب تاریخ عبور کرده است تا این روزها روایت‌گر خاطرات سال‌های دور و علاقه مردمان این سرزمین به فرهنگ و هنر باشد. اگر شما هم دوست دارید که راجع به این یادگار ارزشمند قره قویونلوها بیشتر بدانید پس در ادامه با ما همراه باشید.

مسجد کبود دقیقا کجاست؟

مسجد کبود در خیابان امام خمینی تبریز که یکی از خیابان‌های قدیمی و اصلی مرکز شهر تبریز محسوب می‌شود قرار گرفته است. این تکه از خیابان امام خمینی از میدان ساعت تبریز شروع می‌شود و تا میدان شهید بهشتی ادامه دارد. مسجد گوی مچید یا همان مسجد کبود کنار موزه آذربایجان و بعد از تقاطع خیابان خاقانی با خیابان امام خمینی قرار گرفته است.

مسجد هر روز به‌جز روزهای تعطیلی مثل بیست و پنجم شوال، چهاردهم خرداد٬ نهم و دهم ماه محرم، بیست و یکم ماه رمضان و بیست و هشتم صفر از ساعت ۸ صبح تا ۱۷:۳۰ عصر باز است و می‌توانید از آن دیدن کنید.

برای اطلاعات بیشتر مخصوصا اطلاع از تعطیلی‌ها در ایام همه‌گیری ویروس کرونا می‌توانید با شماره ۵۲۰۲۳۵۲۴۰۴‍۱ تماس بگیرید تا و از مسئولان مجموعه سوالتان را بپرسید.

روی نقشه ببینید!

معماری مسجد کبود ؛ چرا به این‌جا کبود می‌گویند؟

در توضیح دلیل اینکه چرا این مسجد به مسجد کبود مشهور شده است می‌توانیم تنها با یک نگاه چند ثانیه‌ای به فضای آن این موضوع را به‌خوبی درک کنیم. گوشه و کنار مسجد کبود تبریز و خصوصا نمای بیرونی آن با کاشی‌های آبی لاجوردی پوشیده شده که بسیار منحصربه‌فرد هستند و فقط در چهار مسجد دیگر در همه کره زمین از این رنگ استفاده شده است. بانی ساخت مسجد کبود ابوالمظفر جهانشاه بن قره یوسف بوده است.

 فیروزه جهان اسلام که یادگار دوران پادشاهی قره قویونلوها است در قرن نهم هجری قمری ساخته شده است. در ساخت مسجد از معماری آذری استفاده شده است و بنای مسجد علاوه بر هفت‌گنبد کوچک که بر روی سقف شبستان و راهروهای ورودی قرار دارند دارای دو گنبد اصلی و جنوبی است که هریک از آن‌ها بر روی یک صحن قرار گرفته‌اند.

معماری مسجد کبود مطمئنا یکی از بهترین نمونه‌های معماری اسلامی است که در ایران می‌توان دید. نوع به‌کارگیری رنگ های مختلف و انواع خطوط و طرح های هندسی و اسلیمی، مسجد جهانشاه را به یک مسجد بی همتا در زمینه معماری تبدیل کرده اند.

مسجد کبود در حقیقت باقی‌مانده یک مجموعه بزرگ و همه‌چیزتمام به نام مجموعه مظفریه است که امروز فقط مسجد آن باقی‌مانده و بخش‌های دیگر مثل مدرسه، کتابخانه، خانقاه و … کاملا نابود شده‌اند.

هرچند که در این سال‌ها به خاطر عدم توجه مسئولان و کم‌لطفی عده‌ای از مردم بخش‌هایی از مسجد کبود هم از بین رفته‌اند؛ اما اصالت و زیبایی این مسجد هنوز هم مثل گذشته است و مطمئن باشید که شمارا شگفت‌زده خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:‌ پارک آبی تبریز ؛ استخری در زیر زمین

تاریخچه‌ مسجد ؛ داستان این مسجد چیست؟

مسجد در دوره قره قویونلوها در سال ۸۴۵ هجری شمسی به دستور سلطان ابوالمظفر جهانشاه در محله‌ای از شهر تبریز که این روزها یکی از قدیمی‌ترین محله‌ها است ساخته شد. البته بر اساس اطلاعات روی کتیبه موجود در مسجد، دستور ساخت مسجد توسط دختر جهانشاه که صالحه نام داشت صادر شد. مورخان باور دارند که تاریخ ساخت بنای مسجد حدود ۳۰ سال زودتر از تاریخ درج شده بر روی کتیبه بوده.

این مسجد تاریخی که در جهان اسم و آوازه‌ای به هم زده است حدود ۳۰۰ سال پیش اسیر زلزله مخرب سال ۱۱۵۸ هجری شمسی شد. نتیجه این زمین‌لرزه وحشتناک تخریب گنبدهای مسجد و آسیب‌های فراوان به گوشه و کنار آن بود.

بخشی از این آسیب‌ها تا ۱۵۰ سال بعد از حادثه باقی ماندند. در سال ۱۳۱۸ مرمت و بازسازی آغاز شد و خصوصا طاق‌ها و پایه‌های مسجد به دست معماران آن زمان جان تازه به خود گرفتند. این مرمت و بازسازی تا سال ۱۳۵۵ طول کشید و همچنان بازسازی بخش‌هایی از کاشی‌کاری داخل و خارج مسجد خصوصا سردر آن در حال انجام است.

بیشتر بخوانید: ائل گلی تبریز ؛ پرطرفدارترین قطب گردشگری آذربایجان شرقی

دور و بر مسجد را بگردید!

موزه آذربایجان تبریز

موزه آذربایجان کنار مسجد کبود قرار گرفته و بعد از موزه ملی ایران به‌عنوان دومین موزه باستان‌شناسی ایران شناخته می‌شود. علاوه بر فضای جذاب موزه که با الهام از معماری محلی آذربایجان تهیه شده است، در محیط موزه می‌توانید انواع آثار تاریخی از دوران پیش از اسلام گرفته تا دوران اسلامی و صده‌های گذشته را تماشا کنید و لذت ببرید.

کاخ‌موزه شهرداری تبریز

بیخود نیست که تبریز به شهر موزه‌ها معروف است؛ چون هر گوشه و کنار شهر که نگاه کنید یک موزه پیدا خواهید کرد! موزه شهرداری تبریز اولین و تنها موزه تاریخ شهرداری‌ها در ایران است و در کنار موزه‌های شهرداری در کشور چین جزو اولین‌ها در دنیا است. در کاخ‌موزه شهرداری تبریز با آن معماری جذاب و برج ساعت بلندش می‌توانید در تالارهای مختلف دیدنی‌های کم‌نظیری مثل بزرگ‌ترین فرش دست‌بافت را از نزدیک ببینید.

موزه عصر آهن

شاید تصور چنین چیزی غیرممکن باشد؛ اما در محدوده شمال، شمال غربی و شمال شرقی مسجد محوطه باستانی وجود دارد که دارای گورستان و آثار سفالی مربوط به عصر آهن است. در اینجا کودکان با اسباب‌بازی‌هایشان، زنها با طلا و جواهرات و مردان با ابزار جنگ دفن شده‌اند. موزه عصر آهن از سال ۱۳۸۶ با کلی دیدنی جذاب و شگفت‌انگیز به روی بازدیدکنندگان باز شذ.

بیشتر بخوانید: بازار تبریز؛ بزرگترین مجموعه مسقف و آجری جهان

مسجدهای کبود جاهای دیگر دنیا

حالا که از مسجد کبود تبریز و تاریخ باشکوه آن به‌اندازه کافی گفتیم بد نیست نگاهی به سه عضو باقی مانده خانواده مساجد با کاشی‌کاری آبی کبود که در گوشه و کنار دنیا نام مسجد کبود را یدک می‌کشند بیندازیم.

مسجد علی بن ابی‌طالب

رنگ آبی کبود به‌کاررفته در مسجد کبود تبریز در جاهای مختلف مسجد علی بن ابی‌طالب مزار شریف افغانستان هم خودنمایی می‌کند؛ به همین خاطر به این مسجد تاریخی با معماری خیره‌کننده که در سال ۸۸۵ هجری قمری ساخته شده است مسجد کبود مزار شریف هم می‌گویند. خیلی از ما باور داریم که حرم امام علی در نجف اشرف است؛ ولی برخی از مردم مزار شریف و افغانستان باور دارند که پیکر امام علی به‌صورت مخفیانه به محل این مسجد آورده و به خاک سپرده شد. اینجا زیارتگاه خیلی از عاشقان ائمه مخصوصا مسلمانان حنفی است.

مسجد سلطان احمد

استانبول ترکیه بدون شک یکی از زیباترین شهرهای ترکیه و اروپا است که نشانه‌های معماری اسلامی در خیابان‌های آن چشم‌ها را به خود خیره می‌کنند. مسجد سلطان احمد یا مسجد کبود استانبول که در فاصله بین سال‌های ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۹ میلادی ساخته شد، با رنگ آبی خود به مسجد آبی شهرت یافته است. اینجا با شش مناره بلند و معماری بی‌نظیری که قابل توصیف نیست و هرسال ده‌ها هزار نفر که شاید خیلی از آن‌ها حتی مسلمان هم نباشند را به‌سوی خود می‌کشاند. اینجاست که بشر هنر خودش را در قالب یک مسجد به‌یادماندنی به دنیا نشان می‌دهد!

مسجد کبود ایروان

آخرین عضو این مجموعه مسجد کبود یا مسجد جامع ایروان است که در دوره ایرانی ارمنستان ساخته شده است. این مسجد تنها بازمانده ۸ مسجد موجود در این کشور است که تا مدت‌ها پیش توسط مسلمانان شیعه آذری ارمنستان اداره می‌شد. این روزها در محل مسجد کبود ایروان به علاقه‌مندان زبان فارسی آموزش داده می‌شود.

محمدرضا قاسم شیرازی

دانشجوی ژنتیک دانشگاه اصفهان - عاشق روانشناسی و نویسندگی
من خستگی ناپذیرم؛ خستگی ناپذیر از سفر کردن، دیدن چیزهای جدید و نوشتن