زمانی که در میان آثار به جا مانده از روزگاران کهن قدم می‌زنیم احساسات مختلفی ممکن است برای ما ایجاد شود که نمی‌دانیم چیست. حسی شبیه تلفیقی از غم، فنا‌پذیری، ستایش زیبایی و فکر کردن به زندگی‌های پر جنب و جوشی که این نواحی در جریان داشته ولی امروز جز تلی از خاک چیزی باقی نمانده است. مکان‌هایی که یادآور شعر زیبای فروغ فرخزاد باد همه چیز را خواهد برد در ذهن هستند. شهر تاریخی بلقیس در اسفراین دقیقا همان شهری است که با سفر و قدم زدن در آن چنین احساسی به شما غالب می‌شود.
سرگذشت شهر بلقیس ؛ مخلوطی از افسانه و تاریخ
شهر تاریخی بلقیس که عمر آن چیزی بین دو تا چهار هزار سال تخمین زده می‌شود همان اسفراین کهن است که طی قرن‌های متمادی مردم و تمدن‌های بسیاری در آنجا زندگی کرده‌اند.
در کتاب تاریخ بیهقی، نویسنده نام اسفراین را اسپر‌آئین ذکر کرده و آن را ترکیبی از دو واژه‌ی سپر و آئین به معنای راه و روش می‌داند. متاسفانه این شهر بارها مورد هجوم بیگانگان قرار گرفت و دفعات متعددی تخریب شد اما همیشه مثل ققنوس از میان خاکستر و ویرانه‌های خود دوباره زندگی را از سر گرفت.
از دلایل اصلی اهمیت شهر بلقیس وجود یک ارگ بزرگ خشتی در آنجا است که پس از ارگ بم بزرگترین ارگ خشتی ایران به‌حساب می‌آید. به این ارگ‌ها نارین قلعه نیز گفته می‌شد که از مهم‌ترین زیستگاه‌های اجتماعی و سیاسی به حساب می‌آمدند.
بعد از ارگ بم این بنا بزرگترین بنای خشتی ایران با سبک معماری ساسانی است. زمانی این شهر در حاشیه جاده تاریخی ابریشم قرار داشت که به اهمیت آن می‌افزود. این شهر تاریخی در حدود ۳ کیلومتری جنوب غرب اسفراین امروزی دارد. وسعت شهر تاریخی بلقیس به چیزی نزدیک ۱۸۰ هکتار می‌رسد.
بر اساس کتاب تاریخ نیشابور، اسفراین کهن همیشه جزو شهرهای پر اهمیت خراسان بود و دوره‌های پر فراز و نشیبی از رونق و شکوه تا تخریب و نابودی را تجربه کرده است. طبق این کتاب قباد ساسانی در این شهر ازدواج می‌کند. بعد از قدرت گرفتن انوشیروان و رسیدن به مرتبه‌ی پادشاهی اسفراین بیش از قبل اهمیت پیدا می‌کند چون نسب انوشیروان از خاندان مادری به این شهر می‌رسید.
پس از ورود دین اسلام نیز تا پیش از حکومت نادر شاه افشار بلقیس هنوز جزو مهم‌ترین شهرهای ایران به‌حساب می‌آمد. بر اساس اسناد و نوشته‌های تاریخی اسفراین در سال ۳۱ هجری توسط مسلمانان فتح می‌شود.
از آن زمان تا اواخر دوران صفوی مردم بسیاری در این شهر زندگی کرده‌اند. اسفراین کهن اما همانطور که گفتیم همیشه دوران پر رونقی را از سر نگذرانده و بارها توسط اقوام مختلف ویران شده است. شهر بلقیس از آنجایی که در مسیر اصلی اقوام مهاجر قرار داشت توسط مغول‌ها، ازبک‌ها و افغان‌ها مورد هجوم قرار گرفت.
در نهایت این منطقه در دوران طهماسب دوم آخرین پادشاه صفوی توسط افغان‌ها کاملا تخریب شد. پس از این اتفاق دیگر اهمیت قبلی خود را به دست نیاورد و بنا‌بر گفته برخی تاریخ‌نگاران از همان زمان نام بلقیس بر روی خرابه‌های باقی ماندهی اسفراین کهن گذاشته شد.
دیدنی‌های شهر تاریخی بلقیس
همانطور که گفتیم شهر تاریخی بلقیس بخش‌های مختلفی دارد که همگی دیدنی هستند:
ارگ تاریخی بلقیس
این شهر کهن اگر‌چه دیگر محل زندگی مردمان نیست اما هنوز ارزش تاریخی و باستانی زیادی دارد و کاوش‌هایی در آنجا صورت می‌گیرد. زمانی که به این شهر که سفر می‌کنید جاذبه‌های متنوعی از دوران گذشته خواهید دید. در این منطقه، باقی ماندهی ارگ بزرگ شهر با خندق‌های پیرامون آن، آب‌انبار، کاروانسرا، منار تپه، و برج بارو‌هایی هست که هنوز عظمت و زیبایی خود را حفظ کرده‌اند. بازدید از باقی‌مانده‌های شهر بلقیس یادآوری می‌کند که علی‌رغم تمامی دشواری‌های تاریخ همیشه چیزی از گذشته برای نسل‌های آینده باقی می‌ماند. ارگ یا همان کهن‌دژ اسفراین ۲۹ برج با ارتفاع ۱۱ متری داشته که برای محافظت هر چه بیشتر از قلعه با ۲۹ خندق در همه طرف احاطه شده بود.
دیگر محل دیدنی در شهر بلقیس تپه منار مشهور آن است. طبق اسناد به دست آمده و تحقیقات باستان شناسان مسجد اصلی و دارالاماره شهر در آنجا قرار داشته است. تپه منار تا‌کنون پنج بار مورد تحقیق و کاوش قرار گرفته و از دل آن کوره‌ای مملو از ذغال و خاکستر، چندین تکه‌‌ی سفالی متعلق به قرن سوم هجری، مکتب‌خانه و مدرسه کشف شده است.
آب‌انبار شهر بلقیس
در ابتدای دهه ۹۰ شمسی در ضلع جنوبی قلعه سازه‌ی کوچکی متشکل از یک درب ورودی و چندین پله کشف شد. در ادامه و با کاوش‌های انجام گرفته محققان در آن محل حفره عمیقی یافتند که بقایای یک آب‌انبار قدیمی بود که را کشف کردند قدمت آن را به پیش از دوران صفویه تخمین زدند. این آب‌انبار احتمالا طی یک استراتژی دفاعی به دلیل حمله ازبک‌ها تخریب و جای آن دیواری بنا شد. زمان دیدار از بقایای این محل نکته‌های جالبی مثل ساخته و پرداخته شدن آب‌انبار به‌وسیله شفته‌های آهک و آجر را مشاهده خواهید کرد که جزو نکته‌های خلاق در گذشته برای ساختن یک مخزن مناسب است
مقبره شیخ آذری
یکی دیگر از آثار باستانی این شهر مقبره شیخ آذری شاعر مشهور قرن ۸ است. محل دفن این شاعر که در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده از دو فضای معماری در مقیاس‌های متفاوت تشکیل شده است. در بخش جنوبی این مقبره هنوز باقی ماندهی نماز‌خانه آن دیده می‌شود و در بخش شمالی مدفن شیخ آذری قرار دارد. این بنا نیز در اوایل دهه ۹۰ شمسی چون به شکل مخروبه در آمده بود مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت
گورستان تاریخی بلقیس
گورستان شهر تاریخی بلقیس در محدوده‌ی دروازه شرقی شهر جاذبه‌ی مهم دیگری است که دیدن قبر‌هایی که از زندگی و مرگ افراد دفن شده در آنها قرن‌ها گذشته می‌تواند تجربه جالبی باشد. نام این گورستان فقط در کتاب تاریخی وفیات الاعیان آمده که خبر از محل دفن برخی از مهم‌ترین شهروندان اسفراین می‌دهد. بر اساس برخی کشفیات در این منطقه اطلاعات کتاب ذکر شده با گورستان همخوانی دارد. گورستان شهر که مساحتی بیشتر از ده هکتار دارد از وسیع‌ترین قبرستان‌های دوران خود به‌حساب می‌آمد.
برای سفر به این شهر تاریخی می‌توانید در شهر مشهد اقامتگاه مناسبی اجاره کنید و بعد از سر زدن به جاهای دیدنی خود شهر، به سمت اسفراین بروید و از این شهر تاریخی عجیب هم دیدن کنید. قلعه بلقیس از آن دیدنی‌هایی است که مثل ارگ بم می‌تواند خاطره‌انگیز و تأثیرگذار باشد. برای دیدن تعرفه اجاره آپارتمان مبله روی لینک کلیک کنید.
بهترین زمان و مسیر دسترسی به شهر بلقیس
اگر قصد رفتن به دل این منطقه کهن را دارید بهترین زمان برای انتخاب و بازدید از شهر تاریخی بلقیس فصل بهار محسوب می‌شود. این محل و مجموعه آثار باستانی آن در خراسان شمالی، سه کیلومتری شهر جدید اسفراین و قسمت شرقی روستای جوشقان قرار دارد برای رفتن به این محل کار دشواری در پیش نخواهید داشت.
برای مثال از تهران و با ماشین شخصی تا اسفراین تقریبا ۷۵۰ کیلومتر فاصله دارید. در ابتدا وارد جاده سمنان می‌شوید و پس از گذشتن از شهرهای دامغان، شاهرود و سبزوار به اسفراین خواهید رسید.
در نگاه اول شاید دیدار از این شهر تاریخی کاری تخصصی و جذاب برای باستان‌شناسان یا علاقه‌مندان به تاریخ و گذشته به‌نظر برسد اما تجربه دیدن شهری بزرگ و مهم که برای چندین دهه دیگر رنگ زندگی را به خود ندیده شکلی از تجربه محسوب می‌شود که حداقل یک‌بار دیدنش احتمالا نظر هر کسی را جلب خواهد کرد.
تجربه‌ای نزدیک به آنچه خیام در رباعی مشهور خود نوشته: در کار‌گه (کارگاه) کوزه‌گری رفتم دوش/ دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش. ناگاه یکی کوزه بر‌آورد خروش/ کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه‌فروش.
تا به حال به قلعه تاریخی و افسانه‌ای بلقیس سفر کرده‌اید؟ می‌دانستید ایرانی‌ها عادت داشتند اسم شهرهای فراموش‌شده خود را از افسانه سلیمان و داستان‌های شاهنمانه انتخاب کنند؟ مثلا زمانی اسم مجموعه کاخ‌های کوروش در شیراز تخت سلیمان بود و امروزه هم اسمش تخت جمشید است!
شما هم جاهایی در ایران را می‌شناسید که مربوط به دوره ساسانی بوده‌اند اما به اسم‌های افسانه‌ای نامگذاری شده‌اند؟ اگر به زودی قصد دارید به یکی از این مکان‌های تاریخی سفر کنید و به دنبال اقامتگاه مناسب می‌گردید، برای رزرو آنلاین اقامتگاه خودتان می‌توانید به وب سایت پینورست بروید و از بین اقامتگاه‌های گلچین‌شده ما اقامتگاه مورد نظر خودتان را انتخاب کنید.
حتما تجربه خودتان از این قلعه و جاهای دیدنی دیگر اسفراین را برای ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
