مسجد بالاسر در حرم امام رضا ؛ یک همسایه چندصد ساله
0نظر
بازدید۸۹
داستان مسجد بالاسر برای مسافرانی که به مشهد می‌آیند و دوست دارند قسمت‌های مختلف حرم امام رضا را بشناسند، جالب خواهد بود. تاریخچه این مسجد به‌خاطر عمر طولانی‌اش توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
از آن‌جایی که بخش‌های مختلف حرم امام رضا در طول سال‌های مختلفی ساخته شده‌اند. هر کدام از این قسمت‌ها داستان متفاوتی دارند و به دوره تاریخی خاصی برمی‌گردند. داستان بعضی از این قسمت‌ها جدیدترند و خیلی‌هایمان در طول سفر به مشهد شاهد ساخته شدن آن‌ها بوده‌ایم. ولی بعضی از قسمت‌ها با این‌که داستان‌های زیادی دارند، اما به‌خاطر تغییر و تحول‌شان بر اثر مرمت و بازسازی در دل قسمت‌های جدیدتر پنهان شده‌اند. شاید مسجد بالاسر هم یکی از این قسمت‌ها باشد.
برای آشنایی با داستان مسجد بالاسر با پینورستهمراه شوید.
مسجد بالاسر دقیقا کجاست؟
مسجد بالاسر در حرم امام رضا و در در قسمت غربی ضریح قرار دارد و به رواق دارالسیاده متصل است. این مسجد هشت متر طول و چهار و نیم متر عرض دارد و ارتفاع آن به حدود ده متر می‌رسد. این مسجد بعد از روضه منوره ساخته شده. روضه منوره فضایی است که با ضریح طلا پوشیده شده و مزار امام رضا در آن قرار دارد.
کف مسجد بالاسر با سنگ مرمر پوشیده شده و دیوار و سقف آن با کاشی‌‌های معرق تزیین شده. کاشیکاری به روش معرق جزئی از هنر معماری اسلامی است. این روش کاشیکاری را می‌شود در مسجدهای شهرهای دیگر هم دید. زحمت ساخت کاشی معرق زیاد است ولی ظرافت و زیبایی آن در مقایسه با انواع دیگر کاشی‌ها بیشتر است. به همین خاطر است که معماری مساجد و بناهای تاریخی همیشه به نظرمان متفاوت و اصیل می‌آید.
داستان ساخت مسجد بالاسر
مسجد بالاسر در قرن پنجم و در دوره غزنویان ساخته شده. ابوالحسن عراقی کسی است که باعث ساخت این مسجد شد. او در دیوان غزنویان خدمت می‌کرد و در دوره مسعود غزنوی کاتب و دبیر مخصوص پادشاه بود. ابوالحسن عراقی در ساخت‌وساز و رونق شهر کارنامه خوبی از خودش به جا گذاشته. مثلا می‌شود رد کارهای او را تا احیای قنات مشهور سناباد هم دنبال کرد. ابوالفضل بیهقی که یک‌جورهایی همکار و هم‌صنف ابوالحسن عراقی بوده بعد از مرگ عراقی در کتاب معروفش تاریخ بیهقی از او یاد کرده است. ابوالحسن عراقی به‌جز ساختن مسجد بالاسر، بانی ساخت محلی برای اقامت مسافران هم بوده تا وقتی برای زیارت به مشهدمیآیند مشکلی نداشته باشند.
تغییرات مسجد بالاسر در طول تاریخ
محمد ولی میرزا در دوره فتحعلی شاه قاجار برای مدتی والی خراسان بود. اما نقش او در مرمت مسجد بالاسر این بود که دستور بدهد دیواری که بین فضای مسجد و فضای مزار امام رضا وجود داشته برداشته شود. حالا در شکل امروزی این مسجد هم برای آدم‌ها راحت‌تر شده و شلوغی جمعیت کم‌تر دردسرساز می‌شود.
سقف بتنی هم در مرمت‌های مربوط به دهه چهل جای سقف چوبی را گرفت. به جز این‌ها مسجد بالاسر در گذشته محرابی داشت که معماران ناچار شدند در طول بازسازی و مرمت آن را بردارند. امروز این محراب قدیمی در موزه آستان قدس نگه‌داری می‌شود.
اهمیت مسجد تاریخی بالاسر در حرم امام رضا
حداقل برای مشهدی‌ها که داستان مسجد بالاسر را بهتر می‌دانند، اهمیت مسجد بالاسر مشخص است. آن‌ها از قدیم موقع زیارت و قبل از این‌که وارد فضای اصلی ضریح امام شوند، به مسجد بالا سر می‌روند. خیلی از مسافران و زائران هم موقع رفتن به حرم امام رضا ترجیح می‌دهند که حتما در این قسمت از حرم زیارت کنند و این مکان برایشان ارزش معنوی ویژه‌ای دارد.
منبع: اینستاگرام عکاس: usefi.saara
برای همین این قسمت از حرم همیشه شلوغ‌تر است. خیلی‌ها منتظر می‌مانند تا زیارت و نماز بقیه تمام شود و بتوانند جایی در گوشه‌ای این مکان پیدا کنند. عمر زیاد این بنا و نزدیکی آن به مزار اصلی امام رضا باعث شده تا کسانی که برای زیارت به حرم امام رضا می‌آیند، بخواهند در این گوشه کوچک حرم بنشینند و زیارت کنند.
سقاخانه حرم امام رضا؛ معروف به سقاخانه اسمال طلا
به جز مسجد بالاسر مکان‌های تاریخی دیگری هم در حرم امام رضا وجود دارد که هر کدام داستان خودشان را دارند. بعضی‌ها در دوران نادرشاه و بعضی در دوران قاجار ساخته شده‌اند. سقاخانه حرم امام رضا که در صحن انقلاب یا صحن عتیق قرار دارد هم یکی از این نقاط تاریخی است. نادر شاه افشار دستور اولیه برای ساخت سقاخانه را داده است. در گذشته که حرم امام رضا وسعت کم‌تری داشته سقاخانه تنها جایی بوده که آب آشامیدنی مسافران را تأمین می‌کرده است. اما با گذشت زمان این مکان ارزش معنوی پیدا کرده و خیلی‌ها دوست دارند کمی از آب سقاخانه را بنوشند. در گذشته کاسه‌های طلایی رنگی دور سقاخانه وجود داشت. ولی امروز به‌خاطر مسائل بهداشتی لیوان‌های یک‌بار مصرف جای آن‌ها را گرفته‌اند.
یکی از ویژگی‌های این بنا که در اولین نگاه مورد توجه قرار می‌گیرد گنبد طلایی آن است. اگر به حرم امام رضا بروید، حتما دسته کبوتران را می‌بینید که روی گنبد طلایی و کوچک سقاخانه می‌نشینند. اسماعیل خان سنگسری کسی است که طلای گنبد سقاخانه را تأمین کرده است. اسماعیل خان سردار فتحعلی شاه قاجار بود که بعدها به اسماعیل طلایی هم معروف شد.
داستان مسجد گوهرشاد و بانی‌اش گوهرشاد بیگم
گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ از پادشاهان دوره تیموری بود. او مثل همسرش هنردوست بود و برنامه‌های زیادی برای رونق هنر در ایران داشت. یکی از این برنامه‌ها ساختن مسجدی بود که بتواند اوج هنر معماری را نشان بدهد. پس او به یکی از بزرگترین معماران زمان خودش یعنی قوام‌الدین شیرازی دستور داد تا ساخت مسجد گوهرشاد را به‌عهده بگیرد.
امروز این مسجد را یکی از شاهکارهای معماری دوره تیموری می‌دانند. این مسجد در قسمت جنوبی حرم امام رضا و در صحن گوهرشاد قرار دارد. تماشای کاشیکاری مسجد و تماشای ظرافت هنر معماری آن می‌تواند آرامش مسافرانی که در گوشه و کنار مسجد نشسته‌اند را دو چندان کند.
مسجد بالا سر در حرم امام علی در نجف
مسجد بالا سر در شهرهای دیگر و در اماکن مذهبی دیگری هم وجود دارد. مساجد بالاسر در کنار مزار اصلی ساخته می‌شوند و عمر زیادی دارند. در حرم امام علی در شهر نجف هم مسجدی در کنار مزار این امام قرار دارد. کاشیکاری مسجد نشان می‌دهد که قدمتش به قرن ششم هجری قمری برمی‌گردد.
مسجد بالاسر در حرم فاطمه معصومه در قم
در شهر قم و در حرم فاطمه معصومه هم یک مسجد بالاسر وجود دارد. این مسجد یکی از رواق‌های پررفت‌وآمد در این حرم است و اغلب وقت‌ها نماز جماعت در آن برگزار می‌شود. اشخاص و چهره‌های مهمی مثل محمدحسین طباطبایی معروف به علامه طباطبایی، فیلسوف و اسلام‌شناس ایرانی در محل این مسجد دفن شده‌اند.
منبع: سایت ویکی‌شیعه
بسیاری از شخصیت‌های برجسته به جز زیارت حرم فاطمه معصومه برای دیدن مقبره‌هایی که در مسجد بالاسر وجود دارند به این‌جا می‌آیند.
مسجد بالاسر در حرم شاهچراغ شیراز
در حرم شاهچراغ که متعلق به بزرگترین پسر امام موسی کاظم است هم یک مسجد بالا سر وجود دارد. حرم شاهچراغ برای شیرازی‌ها و مسافرانی که به شیراز سفر می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. این مکان مذهبی یکی از نقاط اصلی برای برگزاری مراسم مذهبی در شهر شیراز است. در ضلع غربی حرم شاهچراغ مسجدی قرار دارد که آن را به نام مسجد بالاسر می‌شناسند.
این مسجد چند بخش مختلف حرم را به هم وصل می‌کند. مثلا می‌شود از این مسجد به دارالعباده رفت و یا به فضای داخل حرم وارد شد.
شما درباره تاریخچه مسجد بالاسر چه می‌دانید؟ تابه‌حال به محل دقیق مسجد بالاسر در حرم امام رضا دقت کرده‌اید؟
وب سایت پینورست می‌تواند اقامتگاه‌های مختلفی به شما پیشنهاد بدهد تا سفری راحت و بدون دغدغه را تجربه کنید. این اقامتگاه‌ها گلچینی از باکیفیت‌ترین اقامتگاه‌ها هستند که بازرسی و تأیید شده‌اند.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
