اصولا فلسفه سوغات آوردن برای کسی، یعنی اینکه آهای فلانی! من در طول مدت مسافرتم به یاد تو و به فکر تو بودم. یک فلسفه دیگر سوغاتی هم این است که طرف مقابل آنقدر ارزش داشته که از سفرمان برایش به یادگار تحفه‌ای آورده‌ایم. مطلب امروز مجله ما راجع به سوغات یکی از باصفاترین استانهای ایران است. سوغات اردبیل. این استان ترک نشین که به همبستگی معروف است، دارای تنوع بالایی از محصولات مرغوب برای سوغاتی است.
شهر اردبیل، مرکز استان اردبیل در شمال ایران است. نزدیکی این شهر به مرز جمهوری آذربایجان باعث شده تا تبادل فرهنگی زیادی بین اردبیلی‌های ما و مردمان مرزنشین کشور آذربایجان رخ دهد.
این شهر به خاطر وجود رشته کوه‌های مهم از جمله سبلان در اطراف خود، جزو سردترین شهرهای شمالی ایران است؛ این یعنی حدود 5 تا 8 ماه از سال هوای سرد کوهستانی. بسیاری هوای تابستان‌های اردبیل را شبیه به هوای اروپا می‌دانند. پس این یک امر طبیعیست که این هوا باعث شده تا مکانی مناسب برای تهیه یک سری از خوراکی‌ها مهیا شود؛ عسل، سرشیر و تخمه آفتابگردان تازه که از گل آفتابگردان چیده میشود همگی حاصل همین هوای سرد و کوهستانی اردبیل است.
سوغات خوشمزه اردبیل
۱. عسل سبلان
عسل یکی از معروفترین سوغات اردبیل است. اسم استان اردبیل و مخصوصا شهر سبلان همیشه تداعی‌کننده طعم شیرین عسل در ذهن همه بوده.
این استان یکی از مهمترین مراکز تولید عسل در کل ایران است؛ تا حدی که عسل صادراتی ایران از همین ناحیه تامین میشود.
در تبریز دشت‌های مختلفی از جمله گون، آویشن، اقاقیا و گشنیز وجود دارد. به همین دلیل است که زنبورهای اردبیلی همیشه سرشان گرم است و مشغول تهیه انواع عسل هستند؛ عسل چهل گیاه، عسل گون، عسل گشنیز و عسل آویشن از انواع عسلی هستند که حاصل فعالیت‌های شبانه‌روزی زنبورهای اردبیلی و البته زنبورداران آنجاست.
۲. تخمه‌های آفتابگردان اردبیل، یک خوراکی مفید و ارزان
یک ضرب‌المثل معروف در ارتباط با تخمه وجود دارد که می‌گوید: از یک جایی به بعد این شما نیستید که تخمه می‌خورید؛ بلکه این تخمه است که دارد شما را می‌خورد. این یعنی اصولا وقتی ما شروع به تخمه خوردن می‌کنیم معمولا شروعش با خودمان است و پایانش با خدا.
فرقی نمیکند که اهل فوتبال باشید یا اهل تعریف کردن در کنار عزیزانتان. اصولا یک سری از فعالیت‌ها هستند که تخمه خوردن را می‌طلبند؛ مثل فیلم دیدن، تعریف‌های دوستانه و خانوادگی، تماشای فوتبال، وقتی که دارید یک بازی دسته جمعی انجام می‌دهید و…
کیست که نداند که بهترین و ترو‌تازه‌ترین تخمه‌های آفتابگردان در ایران از اردبیل می‌آید؟ اردبیلی که به خاطر آب و هوای سردش، بهترین مکان برای کاشت گل‌های آفتابگردان است.
یک نکته جالب این است که شما در خیلی از مغازه‌های لبنیات و عسل فروشی اردبیل می‌توانید شاخه‌های بلند و تازه و خوشرنگ آفتابگردان را ببینید که تخمه‌هایشان به طور مرتب و منظم درونشان وجود دارد. شما با خرید این شاخه‌ها می‌توانید تخمه را مستقیم از گل آفتابگردان جدا کنید و میل کنید؛ یک تجربه بامزه و بانمک.
۳. شیرینی‌های اردبیلی، لذیذترین شیرینی‌های ایران
به جرات می‌توان گفت که متنوع‌ترین استان از لحاظ شیرینی، اردبیل است. شاید شما فقط باقلوای ترکی معروف را بشناسید اما تعداد زیادی شیرینی و دسر و حلوای اردبیلی وجود دارد که مطمئن باشید با امتحان کردنشان غم‌هایتان فراموش میشود. این شیرینی‌های لذیذ در کنار یک لیوان چای، گوشت میشوند به تنتان. یک پیشنهاد وسوسه‌کننده برای همه عصرها.
اگر بگوییم باقلوا لذیذترین شیرینی دنیاست شاید دروغ نگفته باشیم. این شیرینی پر ملات و لذیذ در هر جای ایران و جهان به شکل خاصی درست میشود و رسپی خاص خودش را دارد. چیزی که بین همه باقلواها مشترک است وجود مغزهای مختلف در بین یک سری لایه خوراکی نازک و شکری و شیرین است که در شیر و عسل یا شربت مخصوص باقلوا که در هر ناحیه یک جور درست میشود، غوطه‌ور هستند.
باقلوای اردبیلی با گردو، تخم مرغ، شیر، نشاسته، بیکینگ پود، آرد گندم و پسته درست میشود و به باقلوایی که شما در خیابان‌های استانبول در کنار لیوان کمر باریک چایتان سفارش می‌دهید شباهت زیادی دارد.
۵. قرابیه، یک انتخاب مجلسی
قرابیه یک نوع شیرینی ترد و مجلسی اردبیلی است که در آن از سفیده تخم‌مرغ، بادام پودر شده، شکر، وانیل، پودر قند و مغز پسته و بادام استفاده شده است. ترک‌های استانبول هم از قرابیه استفاده می‌کنند و آن هم احتمالا به خاطر نزدیکی مرزهای این کشور به کشور ماست. از انواع دیگر قرابیه می‌توان به قرابیه گردویی و قرابیه نارگیلی اشاره کرد که مربوط به شهرهای دیگری هستند.
یک فوت کوزه‌گری را از پینورست داشته باشید و آن هم این است که قرابیه بخاطر بافت مخصوصش خیلی زود در مجاورت هوا خشک میشود. بهتر است آنها را در ظروف دردار نگهداری کنید تا عمر بیشتری کنند.
۶. نون برنجی خلخال
یکی از بهترین آب و هوای ایران را خلخال دارد. اکثر روزهای زمستانی در این شهر کوچک، ابرها پایین می‌آیند و حالت مه به خود می‌گیرند.
خیلی طبیعی است که مردم این شهر یک شیرینی سنتی مخصوص خودشان داشته باشند تا برای این فصل و این آب و هوای دلبر در کنار چای عصر یا چای صبحشان میل کنند. این شیرینی خوشمزه از روغن، آرد، پودر قند، تخم مرغ، زنجبیل، وانیل و هل درست میشود. تفاوت اساسی نون برنجی و باقلوا در مدت زمان نگهداریشان است. نون برنجی را به خاطر جنس خشکش می‌توان آن را تا 6 ماه هم نگه داشت در صورتی که باقلوا را نهایتا تا 2 هفته.
البته هیچکس به این اعداد اعتنایی نمیکند چون هم باقلوا و هم نون برنجی در عرض 3 روز چیزی ازشان نمی‌ماند. این شیرینی دقیقا به خاطر همین خشک بودنش می‌تواند یک گزینه مناسب برای سوغات باشد. خیالتان راحت است که تا مقصد سالم میماند و چمدانتان را کثیف نمیکند.
۷. شکلات رسته، یک میان‌وعده برای هواداران شکلات
احتمالا خیلی‌ها فکر می‌کنند بهترین شکلات‌های دستساز برای سوئیس است. این افراد احتمالا شکلات رسته‌های خودمان که برای اردبیلی‌هاست را تا به حال نچشیده‌اند. تکه‌های شکلاتی که رویشان انواع مغزها هست، یک میان‌وعده خوشمزه و یک سوغات منحصر به فرد به حساب می‌آید.
شکلات رسته از شیر، شکر، گلوکز، کره طبیعی (حیوانی)، خامه مخصوص، سرشیر، مغز گردو و کاکائو درست میشود. جالب است که بدانید که این شکلات جز معدود شکلات‌هایی است که در مواد اولیه‌اش آرد وجود ندارد. پس یک گزینه مناسب برای افراد ورزشکار و افرادی که رژیم می‌گیرند هم است.
جالب است که بدانید که انقدر این شکلات رسته‌ها مزه دلنشین و کیفیت بالایی دارند که حتی آنها را صادر هم می‌کنند. آلمان و هلند همیشه از جمله کشورهای خواهان این شکلاتت‌ها بوده‌اند.
این شکلات‌ها بعد از پخت در ظروف فلزی با نقش‌های ایرانی ریخته میشود. وقتی در این ظرف‌ها را باز می‌کنید، طعم خوش شکلات همراه با پسته ناب ایرانی به مشامتان می‌رسد.
این شکلات رسته‌ها حتی به عنوان گیفت‌های عروسی هم استفاده میشود. روی جعبه‌های کادویی و شیک شکلات رسته را با روبان قرمز یا صورتی پاپیون میزنند و برای مراسم‌های عروسی یا عقد به عنوان گیفت مهمانان می‌فرستند.
احتمالا خیلی از ما قطاب را فقط با نام تجاری قطاب حاج خلیفه و پسران یزدی می‌شناسیم. قطاب یزدی که اثبات شده است و نیازی به تعریف ندارد اما این قطاب در ازدبیل با یک دستور متفاوت درست میشود.
قطاب اردبیلی برعکس قطاب یزدی که خشک و ترد است و پودر قند مدام از آن میریزد، عسلی و نرم و تر است. شکر، عسل، گلاب، هل، زرده تخم مرغ، روغن و بیکینگ پودر از مواد اولیه قطاب اردبیلی است. طرز پیچیدن این نوع از قطاب شبیه پیراشکی است. مواد را درون مقداری از خمیر فرو می‌کنند و سپس اطرافش را شبیه پیراشکی می‌بندند. بعد آن را در فر گذاشته و بعد از نیم ساعت حرارت دیدن، روی آن را با شربتی که از گلاب و هل و پودر پسته است می‌پوشانند. بدین ترتیب بعد از گذشت چندین ساعت، قطاب اردبیلی پخته میشود.
صنایع دستی رنگارنگ اردبیل
۹. مسگری سوغات ارزشمند اردبیل
قدیمی‌ها یک ضرب‌المثل راجع به مس دارند که می‌گوید: پولت را بده مس که همیشه هست.
یک عبارت کوتاه که حق مطلب را کاملا ادا میکند. یکی از ماندگارترین جنس‌هایی که برای ظرف و ظروف وجود دارد مس است.
مثلا ممکن است یک قابلمه سایز متوسط مسی برایتان خیلی بیشتر از یک قابلمه چدن یا سرامیک آب بخورد اما مطمئن باشید که قابلمه مسی همیشه برایتان میماند و کار میکند. این را هم نباید از قلم انداخت که مس را میشود قلع اندود کرد. یعنی اگر بعد از سال‌ها ظرف مسی شما کمی تیره شد کافی‌ست آن را به بازار مسگرها ببرید تا برایتان قلع اندودش کنند و مثل روز اول بدرخشد.
یکی از صنایع دستی مهم اردبیل، مسگری آنجاست. به طوری که امروزه اردبیل یکی از مهمترین شهرهای تولید ظرف و ظروف مسی است.
شاید مقرون به صرفه نباشد که از اردبیل برای نزدیکانتان به عنوان سوغات، ظرف مسی بیاورید اما پینورست به شما پیشنهاد میکند که حتما برای استفاده خودتان از بازار مسگرهای اردبیل ظروف مسی علی‌الخصوص یک دیگ یا قابلمه کوچک بخرید و طعم چلو سفید یا دمی سیر و گوجه را در آن بچشید تا تفاوت را احساس کنید. یک طعم نوستالژیک که احتمالا قبلا آن را در خانه مادر بزرگتان چشیده‌اید.
۱۰. تراش شیشه در اردبیل، رد پای هنرهای اسلامی
یکی از زیباترین، رنگارنگترین و متنوع‌ترین سوغات‌های اردبیل تراش‌های شیشه است که اتفاقا از گذشته‌های دور و اجداد اردبیلی‌های امروزی به آنها ارث رسیده است. یک ارث هنری و البته پولساز.
هنرمندان شیشه تراش این شیشه‌ها را با دستگاههای مخصوصی برش می‌دهند و سپس با دست‌های هنرمندشان و با کمک سنگ‌های مخصوص تراش شیشه، روی شیشه‌ها نقش می‌اندازند. هنرمندان شیشه تراش این نقش‌های سنتی را معمولا جوری روی شیشه‌ها می‌اندازند که تقارن حفظ شود و چشم‌نواز باشد. بعدا این شیشه‌ها را صیقل می‌دهند و می‌فروشند.
۱۱. لباس محلی ترکی، یک لباس محلی شاد و اصیل
یک سوغاتی خیلی خاص که می‌توانید به آن برای خواهرتان یا دوستتان فکر کنید، لباس محلی ترکی است. لباسی پر از رنگ و برگرفته از فرهنگ اصیلمان. پیراهن بلند و اصلی این لباس کوینگ نام دارد.
نام دامن بلندی که معمولا قرمز یا سبز پررنگ است و آن را زیر کوینگ می‌پوشند هم تنبان یا تومان است. حجاب سر این لباس 2 بخش است. یک روسری که از پشت آن را گره میزنند که یایلیق نام دارد و بعد روی این روسری چارقدی می‌پیچند و گردن خود را با آن می‌پوشانند که به آن آلین یایلیق می‌گویند. این لباس اجزا دیگری نیز دارد؛ مثل عرق چین، جلیقه، کفش باشماق و جوراب رنگ روشن. تمام لباس‌های محلی ایرانی، گران قیمت هستند و لباس محلی ترکی هم از این قضیه مستثنی نیست؛ اما مطمئن باشید که ارزشش را دارد.
۱۲. بافتنی‌های پررنگ و دلبر اردبیل، یک انتخاب هوشمندانه برای سوغات اردبیل
اولین نکته راجب تمام آیتم‌های این دسته این است که همگی هنر دست مردم اردبیل هستند نه ماشین و دستگاههای صنعتی؛ و به وسیله دست‌های آن‌هاست که گره‌ها یکی یکی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. فرش اردبیل که از معروفترین صنایع دستی بافتنی اردبیل به حساب می‌آید اما در کنار آن گلیم بافی، جاجیم بافی، پلاس بافی، اجاق قراقی بافی و نمکدان بافی نیز در اردبیل رواج دارد.
مثلا گلیم‌ها که با دستان اردبیلی‌ها بافته میشوند به قرار گرفتن نخ‌های مخصوص بافندگی که در نهایت یک تکه بافته شده و نازک را به ما می‌دهد گفته میشود. طرح گلیم‌ها اکثرا شبیه به طرح قالی‌های سنتی است و رنگ بیشترشان قرمز لاکی است.
معمولا در بقیه شهرها ما از گلیم‌های اردبیلی به عنوان قالی استفاده می‌کنیم اما خود ترک‌های اردبیل از آنها برای خورجین روی بدن چهارپایان یا جل اسب نیز استفاده می‌کنند.
یک نوع بافتنی دیگر که شباهت زیادی با گلیم‌ها دارند اما شاید فقط کاربردشان متفاوت است، پلاس است. اگر جوان باشید و اهل دل، احتمالا بارها این عبارت: “فلانی به فلان جا رفته و پلاس شده” را شنیده یا حتی خودتان گفته‌اید. پلاس در اینجا یعنی کسی که با خیالی آرام به قصد استراحت به جایی رفته و خیال برگشت نیز ندارد. نکته جالب ماجرا اینجاست که ریشه کلمه پلاس دقیقا از همین بافتنی اردبیلی است. پلاس یک تکه بافته شده میباشد که سبک و نازک است و برای جابه‌جا کردنش نیاز به انرژی زیادی ندارید و خیلی راحت در هر مکانی جا میشود.
جاجیم‌ها هم از انواع بافتنی‌های اردبیلی و یکی دیگر از سوغات اردبیل است. شاید وقتی برای بار اول جاجیم و گلیم را در کنار هم ببینیم فکر کنیم که خیلی با هم تفاوتی ندارند اما سعی کنید این حرف را جلوی یک ترک اردبیلی نزنید؛ چون او را خیلی ناراحت میکند. جاجیم کلا از گلیم ضخیم‌تر است. با اینکه رنگ گلیم‌ها و جاجیم‌ها اکثر شبیه به هم و قرمز لاکی است اما طرح آنها با هم فرق دارد.
همانطور که گفتیم طرح گلیم‌ها شبیه به قالیاست اما طرح جاجیم‌ها معمولا شلوغ‌تر و متراکم‌تر است. اکثرا خط‌های موازی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در بین این خط‌ها، اشکال هندسی مثل لوزی و مثلث بافته میشود. یک تفاوت دیگر جاجیم با گلیم در کاربردشان است. از جاجیم معمولا برای پیچاندنش دور لحاف و تشک یک خانه استفاده میشود. شباهت جاجیم و گلیم هم در این است که هر دو جنبه تزئینی نیز دارد.
مثلا از آنها به عنوان شال مبل که جدیدا خیلی هم مد شده است استفاده می‌کنند.
یک بافتنی اردبیلی دیگر که تفاوت اصلی‌اش با آیتم های قبلی، سایز آن است، اجاق قراقی است. این آیتم در سایزهای اغلب 50 در 50 یا 70 در 70 بافته میشود. اجاق قراقی همانطور که از اسمش می‌توان حدس زد، مربوط به اجاق گاز و مسائل آن است. اجاق قراقی در واقع سوغات عشایر دشت مغان است. کاربرد این بافتنی برای زیر منقل یا حتی جلوی اجاق گاز است.
آخرین آیتم سوغات اردبیل، نمکدان بافی است. شاید وقتی کلمه نمکدان گفته میشود در ذهنتان نمکدان یا نمکپاش‌های بلوری یا چینی مرسوم تداعی شود اما به سرعت با خود بگویید این ربطی به آن ندارد.
نکته جالب همینجاست. منظور از نمکدان همان نمکدان مرسوم است. ترک‌های خطه اردبیل به خاطر صنایع دستی هنری، رنگارنگ و شادشان، حتی نمکدان‌هایشان را هم به شکل‌های جالب و رنگ‌های پر رنگ می‌بافند. نمک را درون پارچه متقال یا هر پارچه‌ای که بافت تار و پودش متراکم است می‌ریزند و برای تزئین و جلوه بیرونی‌اش از جاجیم استفاده می‌کنند.
شما هم به اردبیل سفر کرده‌اید و برای عزیزانتان دنبال سوغات بوده‌اید؟ چه چیزی در اینجا برای خرید نظرتان را جلب کرده؟ چه سوغاتی از اردبیل را بیشتر دوست دارید؟ طرفدار کدام شیرینی اردبیل هستید< کدام‌یک از سوغاتی‌های آن را جا انداخته‌ایم؟ برای ما بنویسید.
راستی به هر شهری از ایران که سفر کردید و قصد رزرو اقامتگاه داشتید به سایت پینورست سر بزنید و در آن انواع اقامتگاه‌ها را با قیمت مناسب خود را به راحتی اجاره کنید. پینورست یک پشتیبانی ۲۴ ساعته هم دارد که برای پاسخگویی به شما در سفر آماده است.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
