عمارت ارباب هرمز ؛ موزه گرافیک در یک خانه قجری!

اگر ماشین زمان داشتید و به زمان قاجار سفر می‌کردید، می‌توانستید از سمت سمال شرق تهران خارج شوید تا به روستای مجید آباد بروید و عمارتی دو طبقه را در زمین‌های حاج محمدخان ابری ملقب به حاجب‌الدوله ببینید که به سبک کوشکی ساخته شده بود و قرار بود حاجب‌الدوله در آن به ییلاق بپردازد. اما چون ماشین زمان ندارید کافی است به شمال شرقی تهران امروز بروید و در منطقه تهرانپارس امروزی و محله مجید آباد سراغ عمارت ارباب هرمز را بگیرید که در پارک پلیس قرار دارد. 

این‌بار قرار است در این عمارت و تاریخی که در پشت آن قرار دارد چرخی بزنیم. پس در ادامه همراه ما باشید!

‌چه‌طور بریم این عمارت رو ببینیم؟

این عمارت در قسمت شمال شرقی شهر تهران، منطقه چهار شهرداری تهران، منطقه تهران پارس و محله مجید آباد قرار دارد و در قسمت شمالی پارک پلیس است. رسیدن به این عمارت کار سختی نیست. 

• اگر می‌خواهید با مترو به این عمارت بروید کافی است از خط دو مترو تهران (صادقیه-تهرانپارس) استفاده کنید. اکنون می‌توانید در ایستگاه تهرانپارس پیاده شوید و در خیابان حجربن عدی به سمت شمال سوار اتوبوس یا تاکسی شوید و در فلکه چهارم تهرانپارس پیاده شوید. در بالای فلکه چهارم پارک پلیس قرار دارد که البته این قسمت جنوبی پارک است و شما باید حدود هشتصد متر دیگر را به صورت پیاده به سمت شمال پارک قدم بزنید. همچنین می‌توانید در مترو، ایستگاه شهید باقری پیاده شوید، با تاکسی به سمت شمال اتوبان باقری بروید و نبش بلوار استقلال پیاده شوید. بعد از حدود ۵۰۰ متر پیاده روی به سمت شرق در بلوار استقلال به شمال پارک پلیس و عمارت ارباب هرمز می‌رسید. 
• اگر می‌خواهید با اتوبوس به این عمارت بروید باید بدانید که نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به این مجموعه در فاصله چند متری آن قرار دارد که خطوط ۳۹۹ (شهرک بهشتی – پایانه علم و صنعت) و ۴۰۲ (چهارراه تهرانپارس – شهرک پارس) از آن عبور می‌کنند. 

• برای دسترسی با خودرو شخصی نیز باید بدانید که اولا هیچ محدودیت ترافیکی خاصی در این منطقه اعمال نمی‌شود و شما می‌توانید اتوبان بابایی یا زین‌الدین وارد بلوار سید علی و سپس بلوار استقلال شوید تا به پارک پلیس برسید.درباره جای پارک نیز نگران نباشید زیرا در پارک پلیس پارکینگ‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید با خیال راحت خودرو خود را پارک کنید.

این مجموعه از شنبه تا پنجشنبه برای ورود عموم باز است. شش ماه اول سال از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ بعد از ظهر و در شش ماه دوم سال از ساعت نه صبح تا پنج عصر امکان ورود به عمارت است. 

ارتباط با عمارت ارباب هرمز

آدرس: تهران، بزرگراه شهید بابایی، خیابان استخر، بلوار استقلال، پارک پلیس شمالی

تلفن: ۰۲۱۷۷۰۴۵۱۱۰

وبسایت: igds.ir

روی نقشه ببینید!

داستان عمارت ارباب هرمز چیه؟

حالا که می‌دانیم عمارت ارباب هرمز کجاست بیایید سری به تاریخ بزنیم و داستان این عمارت را از ابتدا مرور کنیم. 

داستان تولد این عمارت به زمان قاجار بر می‌گردد و زمانی که هنوز تهران کوچک‌تر از آن بود که این بخش جزئی از آن باشد. در آن زمان در این منطقه سه روستای مجید آباد، مهدی آباد و حسین آباد قرار داشت که این مناطق در ابتدا در تملک عین‌الدوله، صدر اعظم قاجار بود، سپس به دست حاجب‌ الدوله افتاد که بعد از انقلاب مشروطه خواهان این زمین‌ها مصادره شد و در نهایت به ابوالقاسم خان بختیار، یکی از خوانین ایل بختیار رسید. 

در این منطقه باغی به مساحت یک میلیون متر مربع قرار داشت که پر از درخت‌های انار بود و به باغ اناری مشهور بود. باغی با یک میلیون متر مربع مساحت که اکنون ۴۲۰۰۰ متر مربع از آن باقی مانده است و به نام پاذک پلیس شناخته می‌شود. در میانه این باغ ساختمانی جهت گذراندن ییلاق بود که در آن زمان به نام عمارت مجیدیه شناخته می‌شد تا سال ۱۳۲۷ که ارباب هرمز از هند آمد. 

ارباب هرمز کی بود؟

هرمز آرش یکی از زرتشتیان یزدی بود که مانند بسیاری از زرتشتیان دیگر در هند مشغول به فعالیت و تجارت بود. هرمز در سال ۱۳۲۷ به ایران بازگشت و به همراه همسرش زمینی به مساحت ۳۶ میلیون متر مربع را از همسر ابوالقاسم خان بختیار خریداری کرد.

بعضی‌ها می‌گوید این زمین‌ها از خود ابوالقاسم‌خان خریداری شد و برخی دیگر می‌گویند بعد از مرگ او همسرش خریداری شد. اما در هر صورت این زمین‌ها به نام بی بی عظیمه خانم بخیتیار (همسر ابوالقاسم‌خان) بوده است. این زمین شامل سه روستایی می‌شد که قبل‌تر گفتیم. هرمز آرش این زمین را به دو قسمت تقسیم کرد که سه دانگ آن به نام خودش و سه دانگ دیگر به نام همسرش، پری آگاهی کرد. 

هرمز با هزینه شخصی خود و مشارکت وفادار تفتی (ارباب وفادار) و برادر همسر وفادار تفتی یعنی رستم مرزبان گروهی از مهندسان شامل ناصرزاده و پورتیمور را استخدام کردند و شروع به انجام اقدامات اساسی در این سه روستا کرد. اقداماتی مانند نقشه برداری، خیابان بندی، تفکیک اراضی، ساخت مدرسه، بیمارستان، منبع آب، ایستگاه پلیس، مسجد و غیره که همه آن‌ها را به صورت وقف در اختیار مردم گذاشت و از آن به بعد به نام ارباب هرمز شناخته شد. جالب است بدانید مهندسان این پروژه همان کسانی بودند که کار ساخت و طراحی بهشت زهرا را انجام دادند. 

منطقه‌ای که ارباب هرمز ساخت تهران‌پارس یعنی شهر پارسایان نام‌گذاری شد و هرمز آرش به عنوان سازنده منطقه تهرانپارس در یادها مانده است هرچند بعدها معماری این منطقه به دست فرانسوی‌ها تغییر کرد و تهران‌پارس تبدیل به تهران پاریس شد که پاتوق آمریکایی‌ها بود. 

پس از فوت هرمز آرش در دهه پنجاه، خانواده او از ایران خارج شدند و این بنا تا سال ۱۳۸۴ کاملا متروکه بود و رو به خرابی می‌رفت. اما در سال ۱۳۸۴مسئولان فرهنگی به داد این بنا رسیدند و پس از ثبت آن به عنوان یک اثر ملی، شروع به بازسازی آن کردند. این بازسازی به گونه‌ای بود که به هویت اصلی ساختمان آسیبی وارد نشود و معماری اصلی عمارت قابل تشخیص باشد. 

بیشتر بخوانید: دیدنی ترین موزه های تهران؛ گردش در زمان

معماری عمارت ارباب هرمز

این عمارت در ابتدا به شکل امروزی‌اش نبوده است. کسی دقیقا نمی‌داند بنای اولیه چه شکلی بوده اما طبق حدس‌ها و نخاله‌هایی که پیدا شده، گفته می‌شود که این عمارت قبل از هرمز آرش، کوچک‌تر بوده و به سبک کوشک ساخته شده بود. اما با حضور هرمز آرش این بنا بازسازی شد و از غرب و شرق توسعه پیدا کرد تا به یک بنای ۹۰۰ متری که امروز می‌بینیم تبدیل شود. این بنا در دو طبقه روی زمین و یک طبقه زیر زمین ساخته شده است. 

این ساختمان روی زمینی شیب دار است که قسمت جنوبی آن هشت پله با زمین فاصله دارد اما نمای شمالی آن کاملا هم سطح زمین است. 

در طبقه اول تالاری بزرگ و مجلل با هشت ستون قرار دارد که سقف آن گچ‌بری زیبایی دارد. در طبقه دوم نیز اتاق‌های زیبایی به سبک معماری قاجاری قرار دارد که تا چندی پیش در هر اتاق یک فروشگاه بود. عکاس‌خانه شهر، عطاری شهر و… فروشگاه‌هایی بود که در این عمارت فعالیت می‌کردند. 

بیشتر بخوانید: باغ موزه هنر ایرانی ؛ در یک ساعت کل آثار تاریخی ایران را ببینید!

موزه گرافیک ؛ یک موزه مدرن در دل خانه‌ای تاریخی

در اواخر سال ۱۳۹۳ اولین موزه طراحی گرافیک آسیا، در ایران افتتاح شد و این موزه در عمارت ارباب هرمز قرار گرفت. در گنجینه این موزه هر آنچه که به عنوان تاریخ طراحی گرافیک ایران شناخته می‌شود، نگهداری می‌شود و می‌توانید آثار ارزشمندی از تارخچه طراحی گرافیک را در آن مشاهده کنید.

در این موزه می‌توانید نمایشگاه‌های مختلفی مانند پوستر، لوگو، آرت ورک و موضوعات مرتبط دیگر را به صورت دوره‌ای ببینید. همچنین آثاری از استاد مرتضی ممیز و استاد ابراهیم حقیقی در این موزه وجود دارد. 

بیشتر بخوانید: تهران شهر نقاشی‌های دیواری – این نقاشی‌ها را روی دیوارها پیدا کنید

شما از وجود این عمارت قدیمی در محله تهران‌پارس خبر داشتید؟ چه جاهای تاریخی ناشناخته دیگری در تهران می‌شناسید؟ در شرق تهران چه عمارت‌های دیدنی دیگری وجود دارند؟ اطراف عمارت ارباب هرمز چه خبر است؟ تا به حال موزه گرافیک را دیده بودید؟ بهترین مسیر دسترسی به این خانه تاریخی از محل شما چه‌طوری است؟ برای ما در قسمت نظرات بنویسید.

تهران شهر موزه‌هاست. اگر برای موزه‌گردی که یک عادت قدیمی ایرانی‌هاست به تهران می‌آیید دیدن این موزه متفاوت را از دست ندهید و برای محل اقامتتان هم به سایت پینورست سر بزنید. در آن اقامتگاه‌های گلچین‌شده‌ای پیدا می‌کنید که راحتی خانه خودتان را دارند. پینورست همیشه به آرامش و امنیت و پاکیزگی محل اقامت شما فکر می‌کند!

محمد عمرانی

من محمدم. عاشق عکاسی و کسی که می‌نویسه چون دوست داره یاد بگیره. برای من نوشتن مثل یک کلاس می‌مونه که چیزای جدیدی یاد میگیرم ازش. بر خلاف اینکه آدم کم‌حرفی هستم، نوشتن برام خیلی راحت‌تره البته نه درباره خودم