حمام علی قلی آقا، که به‌اختصار به آن حمام علی‌آقا نیز می‌گویند، بنایی سنتی و تاریخی‌ست که در منطقه چهارباغِ اصفهان، در در شمال زاینده‌رود و در خیابان بیدآباد واقع شده است. این بنای کهن و تاریخی بخشی کوچک از مجموعه بازار، مسجد، بازارچه، چهارسوق، و کاروانسرای علی‌قلی‌آقاست.
داستان ساخته شدن حمام علی قلی آقا
این حمام که ۹۳۸ متر مربع وسعتش است، حدود سیصد سال عمر کرده است. ماجرای ساخت آن جالب است. سال ۱۱۲۵ هجری قمری کسی به‌نام علی‌قلی‌آقا که در دوران دو نفر از شاهان صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین جزو درباریان محسوب می‌شد، تصمیم می‌گیرد این حمام را بسازد.
او که فرزندی نداشت، تصمیم می‌گیرد بخشی از اموال شخصی خود را صرف ساخت مسجدی کند برای محله خود و مردمی که در آن حوالی زندگی می‌کردند. برادر علی‌قلی‌آقا، خسروآقا، هم حمامی به نام خودش در شهر ساخته است.
این دوبرادر از خواجه‌سرایان نیکوکار دربار بوده‌اند. سبک معماری این مسجد اصفهانی است و در اواخر دوران صفوی یعنی در سال‌های پایانی سلطنت شاه سلطان حسین ساختش به پایان می‌رسد.
این حمام یکی از معدود حمام‌هایی‌ست که از آن دوران تاریخی برجای مانده است.
نکته مهم در مورد این حمام، علاوه بر سبک معماری خاص و قدمتش، نقاشی‌های زیبای درون حمام است که سال‌ها بعد و طی دوران سلطنت پهلوی روی دیوارهای آن نقاشی شده‌اند.
موزه مردم‌شناسی اصفهان در دل حمام تاریخی
حمام علی قلی آقا امروزه به عنوان موزه مردم شناسی اصفهان استفاده می‌شود؛ در سال ۱۳۸۴ بود که بازگشایی این حمام با کاربری جدید اتفاق افتاد. حالا اگر گذرتان به این حمام بخورد با مجسمه‌های آدم‌هایی روبه‌رو خواهید شد که دارند مراحل مختلف حمام کردن در قدیم را به بازدیدکننده‌ها نمایش می‌دهند.
بازدید از این موزه برای عموم مردم کاملا آزاد هست. موزه هر روز به جز روزهای تعطیل مذهبی (مثل عاشورا) و روزهای تعطیل ملی (مثل ۲۲ بهمن) از ساعت ۹ صبح تا ۲:۳۰ و از ساعت ۳:۳۰ تا ۶ بعد از ظهر باز است.
هزینه بلیت برای گردشگران ایرانی ۲ هزار تومان، و برای گردشگران خارجی ۱۵ هزار تومان است. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره ۰۳۱۳۳۳۷۵۷۷۷ و ۳۳۷۵۷۷۹ تماس بگیرید.
قسمت‌های مختلف حمام علی قلی آقا
این حمام تاریخی از دو سالن اصلی، یک حمام بزرگ و یک حمام کوچک تشکیل شده است. اما هر کدام از این دو سالن دارای چهار بخش می‌شوند: میاندار، سربینه، گرم‌خانه و چال‌حوض. این یعنی که خانم‌ها و آقایان می‌توانستنه‌اند به‌طور هم‌زمان از حمام استفاده بکنند. پایین‌تر، هریک از این بخش‌ها را به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم:
اما قبل از آن، اگر دارید راهی اصفهان می‌شوید و می‌خواهید یک اقامت بی‌دردسر و مطمئن را در این شهر تاریخی و زیبا تجربه کنید و با خیال راحت دیدنی‌های بازار اصفهان و میدان نقش جهان را جذب کنید و توی هوای اصفهان نفس تازه کنید، حتما بهترین قیمت برای اجاره آپارتمان روزانه را از پینورست جویا شوید.
میاندار: میاندار که درحقیقت، ورودی این حمام است، از عمد به صورت زاویه‌دار درست شده است تا گرمای توی حمام را حفظ کند و اجازه ندهد گرما هدر برود.
سربینه: سربینه (سربینه حمام بزرگ) یا رخت‌کنْ سالنی‌ست به شکل هشت‌ضلعی که برای رسیدن به آن بایستی از میان دو راهروی عمود برهم بگذرید. سربینه دراصل، محلی بوده است برای گرد هم آمدن، بحث کردن و حتی دعا خواندن.
برای همین هم هست که در دورتادورِ این سالن نیمکت‌هایی تعبیه شده است که چندپله بالاتر از استخر مرکزی قرار دارند و افراد می‌توانستند بر آن‌ها لم بدهند و به بحث و گفت‌وگو بپردازند.
این سالن مزین به طاق‌نماهایی مدور و نقوشی زیبا ودل‌دنشین بر روی سقف است. علاوه بر این، طراحی این سقف‌ها به گونه‌ای‌ست که با عبور نور از میان نورگیرها، در طول روز سایه‌روشن‌های متغیر و چشم‌نوازی بر سقف جلوه می‌کنند.
حالا تصور کنید که انعکاس این نورهای زیبا بر کاشی‌کاری رنگین وپرنقش‌ونگار کف و دیوارهای حمام چه تلالویی پدید آورده و چه دل‌پذیریِ خاصی به فضای حمام می‌بخشد.
از جنبه زیبایی‌شناسانه که بگذریم، عدسی‌هایی که در روزنه‌های موجود در سقف کار گذاشته شده‌اند، به‌لحاظ کاربردی بسیار حائز اهمیت‌اند زیرا باعث می‌شوند فضای داخلی حمام از بیرون قابل‌مشاهده نباشد و حریم حمام‌کنندگان، خصوصا زنان، حفظ شود.
از دیگر نکات قابل‌توجه درمورد این سالن، هشت ستون بزرگ و محکم سنگی‌ای هستند که بار گنبد میانی سربینه را به‌دوش می‌کشند.
گرم‌خانه: گرم‌خانه بخش اصلی مربوط به شست‌وشو و استحمام است که شامل تونل‌های هزارتوشکل کوچکی در زیر زمین می‌شود؛ وظیفه این تونل‌ها انتقال دود آتش برای گرم کردنِ فضا بوده است.
کف گرم‌خانه از سنگ‌های مرمر ساخته شده است تا گرما را همواره در خود حفظ کند. چنان‌چه در اطراف گرم‌خانه چشم بچرخانید، کاشی‌کاری‌های زیبا، نقوش گل‌ومرغ، و طرح‌های اسلیمی‌ای را مشاهده خواهید کرد که دورتادور این فضا را به رنگ‌های درخشان و دل‌پذیر مزین کرده‌اند. در وسط گرم‌خانه نیز، یک استخر بسیار بزرگ قرار دارد که به آن «چال حوض» می‌گویند.
در دوسوی استخر دو شاه‌نشین به‌چشم می‌خورد؛ احتمالا یکی از این شاه‌نشین‌ها محل جای‌گیری افراد برای پرش درآب بود است و دیگری جایگاه تمشاچیان. در کنار گرم‌خانه، با چندپله فاصله، خزینه حمام قرار دارد. در دو طرف خزینه نیز دومحل استحمام اختصاصی احداث شده است که به شاه‌نشین معروف‌اند.
چال حوض: همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، چال حوض استخر بزرگی‌است که در داخل فضای سربینه قرار دارد. این استخر که همواره از آب گرم پر بوده است، برای آب‌تنی استفاده می‌شده است.
آب مورد نیاز برای استحمام، از منطقه‌ای معروف به چاه‌گاو که در غرب حمام قرار دارد تامین می‌شده است. پس از بیرون کشیدن آب از چاه، آن را به مخزن پشت‌بام منتقل می‌کرده‌اند و از آن‌جا آب میان خزینه‌ها و حوضچه‌ها تقسیم می‌شده است. سیستم گرمایش حمام شامل چند بخش بوده است: تون (آتشدان)، تیان (ظرف مخصوص گرم کردن آب)، انبار سوخت و گودال‌های جمع‌آوری خاکستر.
چطوری خودم را به حمام علی قلی آقا برسانم؟
حمام علی قلی آقای اصفهان تقریبا در مرکز این شهر و در منطقه چهارباغ، بین خیابان مسجد سید و خیابان جامی قرار گرفته است. برای این که خودتان را به این بنای تاریخی زیبا برسانید می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی، خودروی شخصی یا حتی دوچرخه استفاده کنید.
اگر می‌خواهید با وسایل نقلیه عمومی به دیدن این موزه/حمام بروید، بایستی سوار اتوبوس‌های مسیر چهارباغ شوید و در ایستگاهی نزدیک تقاطع عبدالرزاق پیاده شوید. از آن‌جا به بعد مسیر زیادی نیست و می‌توانید پیاده به سمت حمام حرکت کنید.
اگر تاکسی را بیشتر دوست دارید می‌خواهید توی راه به مناظر دور و بر هم نگاه کنید، باید تاکسی‌های میدان شهدا را سوار شوید و قبل از رسیدن به تقاطع عبدالرزاق پیاده شوید و تا خیابان بیدآباد قدم بزنید تا به حمام برسید.
اگر هم خودتان را به منطقه چهارباغ رسانده‌اید و می‌خواهید از حمام دیدن کنید، می‌توانید از دوچرخه‌هایی که این محدوده قرار دارند استفاده کنید.
راستی بازار اصفهان هم همان نزدیکی است. پیشنهاد می‌کنیم بعد از تماشای موزه بروید بازار و سوغات بخرید.
اگر هم از آن جمله افرادی هستید که قبل از سفر حتما تمام جزئیات مهم را یادداشت می‌کنید و برنامه بازدید از جاهای دیدنی را برای خودتان دقیق می‌ریزید، خوب است بدانید که برای بازدید از این موزه/حمام باید نهایتا دو سه ساعت وقت کنار بگذارید.
دیدنی‌های همان نزدیکی
از آن‌جایی که این حمام تقریبا در قلب اصفهان قرار گرفته است، آثار تاریخی بسیاری در حوالی آن قرار دارند. از جمله اماکن و آثار تاریخی‌ای که در نزدیکی این بنای زیبا قرار گرفته‌اند میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد شاه، بازار قیصریه، موزه عصارخانه شاهی، عالی‌قاپو، کاخ چهل‌ستون، کاخ هشت‌بهشت، مسجد جامع عتیق، مسجد جامع اصفهان، موزه تاریخ طبیعی اصفهان و موزه هنرهای معاصر اصفهان هستند.
اگر از این منطقه کمی دور بشوید و به سمت غرب حرکت کنید هم می‌توانید از سی و سه پل، پل خواجو و کلیسای وانک دیدن کنید.
اگر هم قصد سفر به اصفهان را دارید و می‌خواهید به همه این زیبایی‌های تاریخی سر بزنید ولی اقامتگاه مناسبی پیدا نمی‌کنید، می‌توانید با اجاره اقامتگاه در پینورستدر نزدیکی دیدنی‌های اصفهان سفرتان را دل‌انگیز و راحت کنید.
این هم از داستان ساخته شدن حمام علی قلی آقا و موقعیت فعلی آن. ولی می‌دانستید که این حمام فقط بخشی از محله تاریخی علی قلی آقاست و بناهای زیادی در اصفهان به اسم این درباری نیکوکار دوران صفوی وجود دارد؟ شما به کدام یک از این بناها سر زده‌اید؟ دیدن کدام‌ها را به دیگر مسافران اصفهان پیشنهاد می‌کنید؟
برای ما از تجربه سفر خودتان به این موزه و حمام تاریخی در بخش نظرات مطلب بنویسید.
توی سفر دنبال چی هستی؟ 
کشف شهر 
قلقهای سفر 
تجربههای بقیه 
